နိုင်းမြစ်(Nile River) နိုင်းမြစ်ဆိုပါက မသိသူ မကြားဖူးသူ မရှိသလောက်ပင် ရှားပါလိမ့်မည်။ နိုင်းမြစ်သည် အာဖရိကတိုက်၏ အရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ကမ်ဘာ့သမိုင်း အပြောင်းအလဲများတွင်လည်း အရေးပါခဲ့သော မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ခမ်းနားသော မြစ်တစ်စင်းသည် ကမ်ဘာ့အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်များထဲတွင် ပါဝင်နေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ရသည်မှာ မြစ်ကိုပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရထားသော နိုင်ငံများနှင့် လူသားတို့၏ မြစ်အပေါ် တန္ဖိုးထားစောင့်ရှောက်ရန် မေ့လျော့နေခဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုဒဏ် မြစ်အောက်ပိုင်းနှင့် မြစ်ဝဒေသရှိ ပြည်သူများ ခံစားကြရသည်။ မြစ်ကို ရှည်လျားစွာ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရထားသော အီဂျစ်တွင် အဖြစ်အများဆုံးရောဂါများမှာ ဘက်တီးရီးယားဝမ်းလျှောရောဂါ၊ တိုက်ဖွိုက်အဖျားရောဂါနှင့် schistosomiasis ခေါ် ကပ်ပါးပိုး(သန်းကောင်ကဲ့သို့သော) ကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းဗိုက်ဖောရောင်သော ရောဂါများဖြစ်သည်။ ထိုရောဂါ အားလုံးသည် မိလ္လာရေကဲ့သို့သော အန္တရာယ်ရှိသည့် မသန့်ရှင်းသော ရေများနှင့် ဆက်နွယ်ဖြစ်ပေါ်သော ရောဂါများဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ […]

ကြာသပတေးနေ့ ထုတ် PLOS Computational Biology ဂျာနယ်က ဆောင်းပါးတစ်ခုရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ လေထုညစ်ညမ်းမှုက ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည်တွေ မီးဖွားခြင်းအပေါ်ကို သက်ရောက်မှုရှိတဲ့အပြင် ရင်သွေးငယ်တွေရဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကိစ္စမှာလည်း ဆက်စပ်မှု ရှိနေတယ်လို့ လေ့လာမှုတစ်ရပ်အဆိုအရ သိရပါတယ်။ ချီဂါဂို တက္ကသိုလ် လူသားမျိုးရိုးဗီဇနဲ့ ဆေးပညာဌာန ကပြုလုပ်တဲ့ စစ်တမ်းတစ်ခုမှာ သူတို့ က အမေရိကန်နဲ့ ဆွီဒင်နိုင်ငံမှာ လေထုညစ်ညမ်းမှုရှိတဲ့ ဒေသတွေက လူ ၆သန်းကျော်ကို စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒိဒေသက လေထုနဲ့ ရေထုမှာ ပိုလီ ကလိုရီနိတ်ဘိုင်ဖီနော် ( PCBs ) ဓာတ်တွေ ပါဝင်မှု မြင့်မားနေပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ လေ့လာမှုအရ PBCs ဓာတ်တွေ မြင့်တဲ့ ဒေသတွေက PCBs နည်းတဲ့ ဒေသတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် […]

#ယန်ဇီမြစ် (Yangtze River) ယန်ဇီမြစ် (Yangtzi) သည် အာရှတိုက်တွင် အရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာတွင် တတိယမြောက် အရှည်ဆုံးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအတွင်း လုံးလုံးလျားလျားစီးဆင်းသည့် ကမ္ဘာ့အရှည်ဆုံးမြစ်လည်း ဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသမိုင်းတစ်လျှောက် အရေးပါလှသော ထိုမြစ်သည် ကမ္ဘာ့အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်တွေထဲ မြစ်တစ်စင်းဖြစ်နေသည်ကတော့ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တရုတ်လူမျိုးများအတွက်သာမက ကမ္ဘာမြေကြီးနှင့် ကမ္ဘာသူ ကမ္ဘာသားများအတွက် စိတ်မကောင်းစရာ အခြေအနေတစ်ခု ဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာအတွင်းသို့ မြစ်များမှတစ်ဆင့် ဝင်ရောက်လာသော ပလပ်စတစ် စွန့်ပစ်အမှိုက်များတွင် ယန်ဇီမြစ်မှ စီးဝင်လာသော ပလပ်စတစ် စွန့်ပစ်အမှိုက်များက အများဆုံးဖြစ်သည်။ မြစ်များမှတစ်ဆင့် သမုဒ္ဒရာအတွင်းသို့ နှစ်စဉ်ဝင်ရောင်လျက်ရှိသည့် စွန့်ပစ်ပလပ်စတစ် မက်ထရစ်တန်ချိန် ၂.၇၅ သန်းထဲတွင် ၁.၅ သန်းခန့်မှာ ယန်ဇီမြစ်မှ စီးဝင်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုအခ်က္က သမုဒ္ဒရာတွင်းရှိ စွန့်ပစ်ပလပ်စတစ် ၅၅ ရာခိုင်းမှာ […]

#ယမုံနာမြစ်(Yamuna River) ဤမြစ်သည် ဂင်္ဂါမြစ်ပြီးလျှင် အိန္ဒိယ၏ ဒုတိယအညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်ဖြစ်သည်။ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းဒေသကို မြစ်ဖျားခံစီးဆင်းလာသောကြောင့် ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားစရာကောင်းသော်လည်း ဟိမန္တာနှင့် ဝေးကွာလာသည်နှင့်အမျှ မြစ်ရေသည်လည်း တစတစ ညစ်ညမ်းလာသည်။ အမ်ားစု ထောက်ပြကြသည်ကတော့ မြစ်ရေညစ်ညမ်းရခြင်းမှာ အိန္ဒိယအစိုးရ၏ မိလ္လာထုတ်စနစ် စီမံခန့်ခွဲမှု ညံ့ဖျင်းခြင်းကြောင့်ဟု ဆိုသည်။ နယူးဒေလီလို လူဦးရေထူထပ်လွန်းသော မြို့ကြီးတွင် စနစ်တကျလည်ပတ်နေသော မိလ္လာစက်ရုံမှာ အနည်းငယ်သာရှိသည့်အတွက် အစိုးရကို ဝေဖန်သူများအား လွန်သည်ဟု မဆိုသာပေ။ ထို့အပြင် ယမုံနာမြစ် ညစ်ညမ်းရခြင်းမှာ စိုက်ပျိုးရေး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများနှင့် စက်မှုလုပ်ငန်းများမှ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများကလည်း အခန်းကဏ္႑တစ်ခုမှ ပါဝင်သည်။ လေ့လာမှုအသစ်တစ်ခုအရ ဒေလီရှိ ယမုံနာမြစ်သည် ‘သေဆုံးလုနီးပါး’ အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေပြီး ပြန်လည်ပြုပြင်မှုများ ပြုလုပ်သည့်တိုင် မြစ်ရေသည် အဆိပ်အတောက်များ ပါဝင်နေဆဲဖြစ်ပြီး မည်သည့်ရည်ရွယ်ချက်နှင့်မျှ အသုံးပြုရန် မသင့်လျော်ကြောင်း […]

#မန်တာဇာမြစ်(Mantaza-Riachuelo River) —————————————- တောင်အမေရိကတိုက်၏ အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်ဖြစ်သော အာဂျင်တီးနား၏ အရေးပါသောမြစ်သည် လွန်ခဲ့သောနှစ်များကတည်းက နိုင်ငံတော်အဆင့် စီမံကိန်းရေးဆွဲကာ မြစ်ဝှမ်းနှင့် မြစ်ကြောင်းတလျှောက် ပြန်လည်သန့်ရှင်းရေးလုပ်ငန်းများကို တစိုက်မတ်မတ်ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ယခင်ကလောက် မညစ်ညမ်းတော့သော်လည်း ၂၀၂၀ ခုနှစ် စစ်တမ်းများအရ မြစ်သည် ကမ်ဘာ့အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်များစာရင်းတွင် ပါဝင်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ မြစ်တစ်ဝိုက်တွင် တည်ရှိနေသော စက်ရုံများစွာက မြစ်အတွင်း အမှိုက်နှင့် အညစ်အကြေး တန်ချိန် သန်းပေါင်းများစွာကို မြစ်အတွင်း နေ့စဉ်နီးပါး စွန့်ပစ်နေကြသည်။ တာဝန်ရှိသူများက မြစ်ကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်စေသော စက်ရုံများကို ပိတ်ပင်ခြင်း၊ ဖျက်သိမ်းခြင်း ပြုလုပ်မှုများရှိသော်လည်း အခြေအနေကို ထိန်းချုပ်၍မရသေးပေ။ မြစ်ဘေးရှိ ဓာတုဗေဒစက်ရုံများမှ ထုတ်လွှတ်သော ဓာတုအဆိပ်ငွေ့များ၊ အဆိုပါစက်ရုံများမှလာသော သတ္တုဓာတ်များဖြစ်သည့် ပြဒါးနှင့် ခဲမ်ား ရေထဲတွင် စိမ့်ဝင်စီးမျောနေခြင်းကလည်း မြစ်ကိုမှီခိုနေရသည့် […]

ဂျော်ဒန်မြစ်(Jordan River) —————————- ဂျော်ဒန်မြစ်သည် ပါလက်စတိုင်း၊ ဆီးရီးယား၊ အစ္စရေးလူမျိုးများမှီခိုနေရသော ဂျော်ဒန်၏ မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် မြစ်ကို မှီခိုနေရသူများကပင် မြစ်ကို ညစ်ညမ်းစေကာ မြစ်အတွင်း အညစ်အကြေးမျိုးစုံကို စွန့်ပစ်နေကြသည်။ ထိုအရာက ရေ၏ ဆားငန်ဓာတ်ကိုတိုးလာစေသည်။ ထိုသို့ ဖြစ်ရသည်မှာ မြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်တွင် ဒုက္ခသည်များနှင့် လူဦးရေတိုးပွားလာခြင့်လည်း သက်ဆိုင်သည်။ Friends Of Earth East Middle East ၏ အဆိုအရ မြစ်၏ ညစ်ညမ်းမှုသည် မိလ္လာအညစ်အကြေးများ၊ စိုက်ပျိုးရေးသုံးပစ္စည်းများဖြစ်သော ပိုးသတ်ဆေး၊ ဓာတ်မြေဩဇာနှင့် ငါးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများမှ ဟော်မုန်းအများအပြားပါဝင်သော စွန့်ပစ်အညစ်အကြေးများကြောင့်ဟု ဆိုသည်။ မြစ်ရေညစ်ညမ်းမှုကြောင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များနှင့် ဘုရားဖူးမ်ားကို မြစ်အတွင်း အပြစ်ဆေးကြောခြင်းနှင့် နှစ်ခြင်းခံယူမှုများမပြုလုပ်ကြရန် အစ္စရေး ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌနက တောင်းဆိုခဲ့ဖူးသည်။ #ကေဇက်အေ-ရေးသည် #Greenness […]

မစ္စစ္စပီမြစ်(Mississippi River) ——————- မစ္စစ္စပီသည် အမေရိကန်ရှိ လူသန်းပေါင်းများစွာ မှီတင်းနေထိုင်ရသော မြစ်တစ်စင်းဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အရှည်ဆုံးမြစ်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် စိတ်ပျက်စရာကောင်းသည်မှာ မြစ်ရေသည် သန့်ရှင်းမှုနည်းကာ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများ အဆက်မပြတ် စီးဆင်းနေပြီး မြစ်ရေကလည်း မည်းညစ်နေသည်။ ယခင်က ရေနံယိုဖိတ်မှု အမျိုးမျိုးကြောင့် မြစ်ကမ်းရှိ ရေနေသတ္တဝါများ သိသိသာသာ လျော့ပါးလာခဲ့သလို အန္တရာယ်ရှိသော ဓာတုပစ္စည်းများကို အသုံးပြု၍ မြစ်ထဲသို့ စွန့်ထုတ်သည့် စက်မှုလုပ်ငန်းများနှင့် တောင်သူများထံမှ အမှိုက်များကလည်း မြစ်အတွင်း နေရာယူထားကြသည်။ ထို့အပြင် ဆိုးရွားသည်မှာ မြစ်ထဲတွင် နိုက်ထရိုဂျင်အခြေခံ ဓာတ်မြေဩဇာများ စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့နေပြီး အစာကွင်းဆက်(Food Chain)ကို ပျက်စီးစေခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအရာက ရေထဲတွင် အောက်ဆီဂျင်ပမာဏ လျော့နည်းသွားစေကာ ရေနေသတ္တဝါများကို သေကြေပျက်စီးစေသည်။ ကေဇက်အေ-ရေးသည် #Greenness photo:internet

မာရီလာယိုမြစ်(Marilao River) မာရီလာယိုမြစ်သည် သန်းပေါင်းများစွာသော ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ အားထားမှီခိုရာ မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများသည် သောက်ရေသုံးရေအပြင် ဆည်မြောင်းနှင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကဏ်ဏ္ဍအတွက်လည်း မာရီလာယိုမြစ်ကို အသုံးပြုကြရသည်။ မြစ်အတွင်း အမှိုက်မျိုးစုံသည် ရုပ်ဆိုးအကျည်းတန်စွာ နေရာယူထားပြီး ထုံးစံအတိုင်း မြစ်အနီးတွင် တည်ဆောက်ထားသော စက်ရုံများ၊ သန့်စင်ခန်းများသည် မြစ်အတွင်းသို့ အညစ်အကြေးများကို စွန့်ပစ်နေကြသည်။ အဓိကအားဖြင့် မာရီလာယိုမြစ်ရေ ညစ်ညမ်းရခြင်းမှာ ရွှေသန့်စင်လုပ်ငန်းများသည် အဓိကနေရာမှ ပါဝင်နေသည်။ ရေတွင် သတ္ထုဓာတ်ပါသော အညစ်အကြေးများပါဝင်နေသည့်အတွက် ဒေသခံများ၏ ကျန်းမာရေးမှာ စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်နေသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ပညာရှင်များ၊ အဖွဲ့အစည်းများက မြစ်၏အနာဂတ် သန့်ရှင်းမှုကို ပြန်ရရင် တောင်းဆိုမှုများပြုလုပ်နေသော်လည်း မြစ်ရေနှင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုမှာ ကျဆင်းသွားခြင်း မရှိပေ။ မြစ်ကို မှီခိုလုပ်ကိုင်နေသော ငါးနှင့် ပုစွန်လုပ်ငန်းများလည်း ထိခိုက်မှုများရှိနေသည်။ ခဲကဲ့သို့သော […]