EL Nino- Southern Oscillation(ENSO)အယ်လ်နီညိုဆိုသည်မှာ ပုံမှန်ထက် ထူးကဲစွာ ပူနွေးလာသည့် အီကွေတာရပ်ဝန်း ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာရှိပင်လယ်ရေပြင်အပူရှိန်ကြောင့် သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းများ၊ယင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော လေထုနှင့် ရေစီးကြောင်းများ ပြောင်းလဲကာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာဝန်းကျင် ဒေသများအပြင် ယင်းဒေသများနှင့် ထိတွေ့ဆက်စပ်နေသော ဒေသများ၏ မိုးလေဝသအခြေအနေ သက်ရောက်သည့်ဖြစ်စဥ်ကို ခေါ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နွေရာသီကို အပူဆုံးနှစ်အဖြစ် နာဆာမှ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်များက မှတ်တမ်းတင်ထားကြောင်း သိရသည်။နာဆာအဖွဲ့မှ လာမည့်နွေရာသီတွင် အခြားသောနှစ်များထက် ၀.၄၁° F ထက် ပိုပူမည်ဖြစ် ကြောင်းနှင့် ၁၉၅၁ ခုနှစ်၊ ၁၉၈၀ ခုနှစ် နွေရာသီ ပျှမ်းမျှအပူချိန်ထက် ၂.၁ °F ပိုပူမည်ဖြစ်ကြောင်း ခန့်မှန်းထားကြသည်။လက်ရှိတွင် ကနေဒါနှင့် ဟာဝိုင်ရီ တို့၌ ပြင်းထန်သည့် တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းအပူချိန်မြင့်မားမှုတို့ ဖြစ်ပေါ်နေသည့်အပေါ်မူတည်၍ […]

ယခုအခါအယ်လ်နီညိုဟူသောစကားကိုသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာပညာရှင်များပြောကြားနေသည်ကိုကြားနေရပါသည်။သို့သော်လည်း အယ်လ်နီညိုဟူသောစကားကိုအလေးအနက်မထားကြသလို အယ်လ်နီညိုဆိုတာဘာလဲဟုပင်မမေးကြပေ။အာရုံစိုက်သူနည်းပါးသည်ဟုဆိုရပေမည်။အမှန်စင်စစ်အယ်လ်နီညိုကို လူသားတိုင်း၊နိုင်ငံသားတိုင်အာရုံစိုက်ဖို့လိုသည်။အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဥ်သည် ၁၉၈၀ ခုနှစ်လောက်ကစတင်ဖြစ်ပေါ် ဘာသည်ဟုဆိုပါသည်။ အယ်လ်နီညိုဆိုသည်မှာ အယ်လ်နီညိုဆိုသည်မှာ ဒီဇင်ဘာခရစ္စမတ်ကာလတွင် တောင်အမေရိကတိုက်၊အနောက်ဘက်ကမ်းခြေ၊မြောက်ပိုင်းဒေသများဖြစ်သည့် “ပီရူးနှင့်အီကွေဒေါ”ကမ်းခြေရှိ မူလရေစီးကြောင်းများတွင် ရေနွေးစီးကြောင်းများအစားထိုးဝင်ရောက်လာဖြစ်ရပ်ကိုခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ဒီဇင်ဘာလခရစ္စမတ်ရက်နားတွင်ဖြစ်ပွားလေ့ရှိသဖြင့် ခရစ္စတော်၏သားဟူသောအနက်အဓိပ္ပါယ်အဖြစ် “အယ်လ်နီညို”(El Nilo)ဟုခေါ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အယ်လ်နီညိုဖြစ်ပေါ်ပုံ အယ်လ်နီညိုနှစ်များတွင် အီကွေတာအနီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အပူချိန်သည် ပုံမှန်ထက်ပိုပူနွေးလာကာ အီကွေတာတစ်လျှောက်ရှိ ကုန်သည်လေများ အားပျော့သွားသည်။အထက်လေထုလွှာအတွင်း လေလှည့်ပတ်မှုဖြစ်စဥ်သည်လည်း ပုံသဏ္ဍာန်မမှန်တော့ဘဲ ဆဲလ်များကွဲထွက်သွားပြီး၊တောင်အမေရိကတိုက်၊အနောက်ဘက်ကမ်းခြေတစ်လျှောက် ပုံမှန်အေးမြခြောက်သွေ့သော မိုးလေဝသဖြစ်စဥ်များအစား ပူနွေးစိုစွတ်သည့်ဖြစ်စဥ်များ အစားထိုးဝင်ရောက်လာသည်။ယင်းဖြစ်စဥ်ကိုပင်အယ်လ်နီညိုဖြစ်ပေါ်ပုံဟုဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံနှင့်အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဥ် စာရေးသူတို့နိုင်ငံတွင် အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဥ်များရှိခဲ့ပါသည်။ ယခုလာမည့် ၂၀၂၄ မှာလည်းအယ်လ်နီညိုဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်းခန့်မှန်ပြောဆိုသည်ကိုလည်းကြားသိရသည်။မြန်မာနိုင်ငံ၌ အယ်လ်နီညိုဖြစ်ပေါ်သည်ကာလများတွင် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာအားဖြင့် ပူပြင်းခြောက်သွေ့ခြင်း၊မိုးခေါင်ခြင်း၊ရေရှားခြင်း၊မုတ်သုန်မိုးအားနည်းခြင်းတို့ကြုံတွေ့ရသည်။ ထို့ပြင်အနောက်တောင်မုတ်သုန်လေအဝင်နောက်ကျခြင်း၊မုတ်သုန်လေအားနည်းခြင်း၊ မုန်သုန်အထွက်စောခြင်း၊ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်တွင် မုန်တိုင်းဖြစ်ပေါ်မှုပုံမှန်ထက်လျှော့နည်းခြင်းတို့ဖြစ်ပေါ်သည်။ထိုဖြစ်စဥ်များကြောင့်စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းကိုထိခိုက်စေသည်။အပူချိန်မြင့်မားခြင်းကြောင့် ကျန်းမာရေးကိုလည်းထိခိူက်စေပါသည်။၂၀၁၉ ခုနှစ်က အမြင့်ဆုံးအပူချိန် ၃၂ ဒသမ ၅ ဒီဂရီဆဲလ်စီယပ်အထိဖြစ်ခဲ့သည်။ယခုနှစ်ဇူလိုင်လကလည်း အားအနည်းငယ်ရှိသောအယ်လ်နီညိုအခြေအနေဖြစ်ခဲ့ကြောင်းလည်းသိရသည်။အားအလွန်ကောင်းသောအယ်လ်နီညိုသည် ၁၉၈၂-၈၃ ၊၁၉၉၇-၉၈နှင့်၂၀၁၅-၁၆ […]

တောင်တွေကို လှေကားသဖွယ် အဆင့်ဆင့်ဖြတ်သန်းကာ သွားရောက်ရသည့်မြို့ဖြစ်သောကြောင့် တောင်လှေကားမြို့လို့ခေါ်သည်တဲ့လား …။ ပန်းများစွာဖူးပွင့်ကာ မြို့ကိုအလှဆင်နေသောကြောင့် ပန်းမြို့တော်ဟုခေါ်လေသလား …ဂုဏ်သတင်းရနံ့မျိုးစုံစွာနှင့် သင်းပျံ့ နေသည့် မြို့ကလေ ပြင်ဦးလွင်သည် ယခုအချိန်တွင် အများသတ်မှတ်ချက်အရ နွေအပူရှိန်မှအကာအကွယ်ယူရာ အသက်ကယ်မြို့လေးဟုပင်။ ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၀ပြည့်နှစ် နွေရာသီအပူအလွန်ကဲမှုကြောင့် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးအပါအ၀င် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမြို့နယ်များမှ လာရောက်ကာ အပူရှောင်တိမ်းကြသောကြောင့် အသက်ကယ်မြို့ဟုအမည်တွင်ခဲ့ကြောင်း ယင်းဒေသခံများဆိုသည်။ သို့သော် လွန်ခဲ့သည့် ၁၀ နှစ် ခန့်မှစတင်ကာ ပြင်ဦးလွင်မြို့လေးသည် နွေးထွေးရာကနေ အပူဒဏ်ကို တဖြည်းဖြည်းခံစားလာခဲ့သည်။ နွေအပူဒဏ်ခံစားရသည့်အကြောင်းများကို ပြင်ဦးလွင်ဒေသခံများ ယခင်ကသတိမထားမိသော်လည်း ယခုအချိန်တွင် “အရင်ကနဲ့မတူဘူး၊ ပိုပူလာတယ်’’ ဟုပြောလာကြလေသည်။ လယ်မြေစိုက်ပျိုးရန်အတွက် ထည့်သွင်းရသည့် အရင်းအနှီး၊ အသုံးပြုရသည့်ဓာတ်မြေဩဇာ၊ ပိုးသတ်ဆေးအသုံးစရိတ်များသည် တစ်နှစ်လျှင် ကျပ်ဆယ်သိန်းခန့်ရှိမျှသာလျှင် အကောင်အထည်ပေါ်မည်ဖြစ်သော်လည်း စျေးကွက်အတွင်း စျေးမရပါက တစ်ခါတစ်ရံ ကျပ်သုံးသိန်းခန့်သာ […]

အဲ့ဒီနေ့ဟာ ကျောင်းပိတ်ရက် စနေနေ့ဖြစ်တဲ့အတွက် နံနက်လေးနာရီ အိပ်ရာကထ သူငယ်ချင်းတွေစုပြီး လေးဒေါင့်ကန်လမ်းမကြီးအတိုင်း ငမိုးရိပ်တံတားဆီကို ပြေးခဲ့ကြတယ်။ ဒီဇင်ဘာလရဲ့ နံနက်ခင်းတစ်ခု ဖြစ်တဲ့အတွက် ခိုက်ခိုက်တုန်အောင်ချမ်းလှပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ညီအကို သူငယ်ချင်းတစ်စုဟာ ဘောင်းဘီရှည်ကိုယ်စီ၊ အနွေးထည်ကိုယ်စီနဲ့ လေးတောင့်ကန်လမ်းမကြီးအတိုင်း ငမိုးရိပ်ချောင်းကမ်းပါးအထိ အပြေးလေ့ကျင့်ရင်း ပြေးခဲ့ကြတာပါ။ မကြာမီမှာ ကျွန်တော်တို့နေထိုင်ရာ သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်မှာ လွတ်လပ်ရေး နေ့ပြေးခုန်ပြေးပြိုင်ပွဲတွေ ကျင်းပပါတော့မယ်။ ထိုပြေးခုန်ပြေးပြိုင်ပွဲမှာ အသွားအပြန် ဆယ်မိုင်လောက်ရှိမယ့် တာဝေးအပြေးပြိုင်ပွဲလည်း ပါ၀င်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ဟာ ထိုပြိုင်ပွဲမှာ ၀င်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ဖို့အတွက် နိုဝင်ဘာလကစပြီး အပြေးလေ့ကျင့်နေကြတာပါ။ ကျန်တဲ့လူငယ်တွေဆိုရင်လည်း မိမိတို့အားသန်ရာ အားကစားနည်းတွေကို လေ့ကျင့်နေကြပါတယ်။ မီတာတစ်ရာပြေးပွဲ၊ မီတာလေးရာပြေးပွဲ၊ မီတာရှစ်ရာပြေးပွဲတွေနဲ့ အမြင့်ခုန်၊ အဝေးခုန်၊ တန်းကျော်ပြေးပွဲ စတဲ့ပြိုင်ပွဲတွေအတွက်လေ့ကျင့်နေကြတဲ့ လူငယ်မောင်မယ်တွေလည်း အများအပြားရှိခဲ့ကြတယ်။ အသက် ၁၂ နှစ် […]

” မြစ်ကမ်းပါးတွေကလည်း ပြိုတယ်ဟေ့ ဒီနှစ်လည်း။ မြစ်က ကောနေပါပြီကွာ။ ရာသီဥတု မမှန်တာကိုး” လို့ မြစ်သာ မြစ်ကမ်းပါးဘေးမှာနေတဲ့ ကျွန်တော့်အစ်ကိုဝမ်းကွဲက ဖုန်းထဲကနေ ညည်းပါတယ်။ မြစ်သာမြစ်ဟာ မကွေးတိုင်း၊ ယောဒေသကနေ စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲက ချင်းတွင်းမြစ်ကို စီးဝင်တဲ့မြစ်တစ်စင်းဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ငယ်ငယ်က အမြဲတမ်းကူးခတ်ဆော့ကစားခဲ့ရတဲ့ မြစ်ဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ငယ်စဥ်ကတော့ မြစ်သာမြစ်ဟာ နွေရာသီမှာတောင် ရေတော်တော်နက်တဲ့နေရာတွေရှိပါတယ်။ ခုချိန်မှာတော့ မြစ်ဟာ လူတရပ် မြုပ်လောက်တဲ့နေရာတောင် တော်တော်ရှားလာပြီဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့်ငယ်စဥ် မြစ်ဟာ ရေကြောင်းပြောင်းလဲတာမျိုးသိပ်မရှိလှ။ ခုနောက်ပိုင်းအချိန်တွေမှာတော့ မြစ်ရေကြောင်းဟာ တစ်နှစ်တစ်ခါဆိုသလို ပြောင်းလဲနေတာပါ။ အချို့နေရာတွေမှာ ဆို မြစ်ဟာ မြစ်အသွင်ပျောက်ပြီး ချောင်းကလေးလို စီးဆင်းနေတတ်ပါတယ်။ မြစ်သာမြစ်ထဲကိုစီးဝင်နေကြတဲ့ မဏိပူရ်မြစ်နှင့် နေဉ္ဇရာမြစ်တွေကတော့ နွေရာသီမှာ တကယ့်ချောင်းအဖြစ်ကို ရောက်နေပြီဖြစ်တယ်လို့ ဒေသခံတွေက ဆိုပါတယ်။ ” မဏိပူရ်မြစ်ကမှ […]

” ၁၉၅၁ ခုနှစ်၌ နွေရာသီ နံနက်စောစောတွင် ပြင်ဦးလွင်သည် မန္တလေးမြို့ ပြသိုလလောက်ပင် အေးချမ်းသည်ဖြစ်၍ လောင်းကုတ်များ ဝတ်ကြရပါသေးသည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် နွေရာသီ၌ ပြင်ဦးလွင်တွင် ကျွန်ုပ်တစ်ယောက်တည်း လမ်းလျှောက်သည့်အခါ ဟာဝေယံ ရှပ်အင်္ကျီမျှနှင့် ထွက်လာနိုင်သည်ဖြစ်၍ ဆယ်နှစ်မျှသော အချိန်အကွာအခြားတွင် ပြင်ဦးလွင်သည် ဤမျှလောက် အချမ်းပေါ့သွားခြင်းကို တွေ့ရ၍ အံ့ဩမိသည်။” အထက်ပါစာပုဒ်သည် ဆရာကြီးရွှေဥဒေါင်း၏ တစ်သက်တာမှတ်တမ်းနှင့် အတွေးအခေါ် အတ္ထုပ္ပတိစာအုပ်ကြီးထဲမှ ကောက်နုတ်ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုစာပုဒ်ထဲတွင် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်းခြောက်ဆယ်က ဆယ်နှစ်တာအတွင်း ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုအပြောင်းအလဲကို တွေ့မြင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ရာသီဥတု တဖြည်းဖြည်း ပူလာသည့် သက်သေဖြစ်ပါသည်။ ” အရင်ကတော့ ဆောင်းရာသီဆိုရင် မနက်ဟာ နှင်းတွေပိတ်လို့။ အေးလည်းအေးတယ်။ နှင်းပေါက်ကျသံဆိုတာ နောက်ပိုင်းဆောင်းတွေမှာ မကြားရသလောက်ပဲ” လို့ ကျွန်တော်တို့ […]