ကန်နာမည်က လက်ဆေးကန်တဲ့။ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ကလေးမြို့နယ်ထဲမှာရှိတာပါ။ ကလေးခရိုင်နှင့် မောလိုက်ခရိုင် နယ်နိမိတ်အစပ်မှာ တည်ရှိပါတယ်။ ကလေး – တမူး ကားလမ်းမကြီးကနေ ချိုးသွားပြီး ဆယ်မိုင်ကျော်က အမြင့်ပေ သုံးထောင်ကျော် တောင်ထိပ်က ရေကန်တစ်ခု။ လက်ဆေးကန်တဲ့။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သက် တော်ထင်ရှားကြွလာစဥ်က ဆွမ်းဘုန်းပေးပြီး လက်ဆေးခဲ့တဲ့ ကန်မို့ လက်ဆေးကန်တဲ့။ မြတ်စွာဘုရား မြန်မာနိုင်ငံကို ကြွဖူးတဲ့ ကျမ်းဂန်အထောက်အထားမရှိဘူးလို့ ဆရာတော်ကြီးတွေ မိန့်ကြားဖူးပေမယ့် ဒေသခံတွေက ဒီလိုယုံကြည်ကြပါတယ်။ မြတ်စွာ ဘုရားတကယ် ကြွခဲ့၊ မကြွခဲ့ ပြောဖို့ခက် တာမို့ ရှေးအတိတ်ကိုထားပြီး လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်က လက်ဆေးကန်ကိုပဲ သွားကြပါစို့။ လက်ဆေးကန်ကိုရောက်ဖို့ တောင်ပေါ်ကိုတက်ရတယ်။ ကျနော်တို့တွေ လက်ဆေးကန်ကိုသွားတုန်းက ကားလမ်းဟာ မြေသားလမ်းဖြစ်ပါတယ်။ မြေသားကားလမ်းအတိုင်း ကျနော်တို့ဟာ အဖွဲ့လိုက် ခြေလျင်တက်ကြပါတယ်။ လမ်းတလျောက်မှာ […]

ရိုမေးနီးယားနိုင်ငံက ရေညှိအိုင် လို့ခေါ်တဲ့ တောအုပ်ထဲကိုရောက်သွားရင် ထူးဆန်းပြီးလှို့ဝှက်ဆန်းကျယ်တဲ့ နေရာကို ရောက်သွားသလိုခံစားလိုက်ရပါမယ် ။ စိမ့်တောထဲမှာ ရှိတဲ့ ရေအိုင်တွေက အချို့ဆိုရင် ပေ ၃၀ ကျော်နက်တဲ့အထိ ရှိနေပါတယ် ။ အပင်တွေသိပ်သည်းစွာပေါက်ရောက်နေပါတယ် ။ တောထဲကမြေပြင်တွေ ကျောက်ဆောက်တွေ အားလုံးနီးပါး ရေညှိပင်တွေ ထူထူထဲထဲ ပေါက်ရောက်နေတယ်။ အဲ့လိုပဲ သစ်ပင်ကြီးတွေ အားလုံးလည်းရေညှိပင်တွေ ပေါက်ပြီး တစ်တောလုံး စိမ်းနေပါတယ် ။ အဲ့လို စိမ်းနေတာကိုက ထူးဆန်း အံ့အားသင့်စရာတွေ ဖြစ်လာပါတယ် ။ နတ်သမီးပုံပြင်တွေထဲက တောတွေနဲ့သွားတူနေပါတယ်။ သဘာဝက ဖန်တီးပေးထားတဲ့ လှို့ဝှက်ဆန်ကြယ်မှုဖြစ်နေပါတယ် ။ ရေချိုစိမ့်တောတွေက တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရေချိုတွေပြည့်နေတဲ့ ရတနာတစ်ပါးပါပဲ ။ အဲ့ဒိ သစ်တောများကို အဓိကအားဖြင့် ရာသီဥတုအမျိုးအစားအလိုက် ကျယ်ပြန့်သော ဒေသများစွာရှိ […]

ဆရာဦးဘမော်ဟာ မန္တလေးတက္ကသိုလ်၊ ဘူမိဗေဒဌာနမှာ တာ၀န်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ ဖြစ်ပြီး ပုံတောင်ဂျီဟားလို့ ခေါ်တဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းသန်း၄၀က လူသားရဲ့ ကျောက်ဖြစ် ရုပ်ကြွင်း မေးရိုးကို စတင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီရှာဖွေတွေ့ရှိမှု အပါအ၀င် ဆရာ့ရဲ့ အခြားသော ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတွေကလည်း အနောက်တိုင်းသား ပညာရှင်များရဲ့ သီအိုရီအချို့မှာ ပြတ်နေတဲ့ ကွင်းဆက်တွေကို ဖြည့်ပေးနိုင်ခဲ့တာကို ရှိသလို အချို့သီအိုရီတွေကိုတော့ ပြောင်းပြန် လှန်ပစ်နိုင်ခဲ့တာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဆရာဦးဘမော် မုံရွာခရိုင်၊ ကြာပိုင်ရွာမှာ ကိုလိုနီ-ဂျပန်ခေတ်များအတွင်း လယ်သမားမိသားစုမှ မွေးဖွားကြီးပြင်းခဲ့ပြီး မုံရွာမြို့မှာ အထက်တန်းပညာ သင်ကြားပြီးဆုံးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက် မန္တလေးတက္ကသိုလ်မှာ နှစ်နှစ်ပညာသင်ပြီးတဲ့နောက် ဘူမိဗေဒပညာရပ်ကို သင်ကြားပေးမယ့်သူ မရှိတာမို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကို ပြောင်းရွှေ့ပညာသင်ကြားခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၆၀ခုနှစ်မှာ B.Sc. ဘွဲ့ရခဲ့ပြီး ၁၉၆၈ခုနှစ်မှာ M.Sc. ဘွဲ့ […]

Time မဂ္ဂဇင်း ဆောင်းပါးရှင် CHAD DE GUZMAN ၏( The Crisis in Sri Lanka Rekindles Debate Over Organic Farming) ဆောင်းပါး ( July 13, 2022) မှ သူ၏ အာ ဘော်ကို ကိုးကားရေးသားပါသည်.။… သီရိလင်္ကာ မှာ လယ်ယာသုံး ဓာတ်မြေသြဇာ များနဲ့ သွင်းကုန် ပိတ်ပင်မှု တွေကြောင့် စီးပွါးရေးအကျပ်အတည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ် ။ ဒါကိုဆန့်ကျင်သည့် လယ်သမားများက ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြကြသော်လည်း သြဂဲနစ် စိုက်ပျိုး ရေး ကြောင့်ရယ်လို့တော့ လက်ညိုးမထိုးခဲ့ကြပါ..။ သီရီလင်္ကာ မှာ ပြည်သူများက သြဂဲနစ် စိုက်ပျိုးရေး ကိုအမြဲတစေ ထောက်ခံ မှု ရှိခဲ့ကြပါတယ်..။ […]

ဘာနည်းပညာ အကူအညီမှမပါပဲ ကျောက်တောင်ကြီးတစ်ခုလုံးကို လက်နဲ့သာ ထွင်းထုပုံဖော်ထားတဲ့ ရွှေဘတောင် နှစ်ပေါင်း ၉၀၀ တိုင်အောင် ခမ်းခမ်းနားနား ရှိနေဆဲဖြစ်တဲ့ မုံရွာမြို့ရဲ့ ရွှေဘတောင် ကျောက်စေတီတွေ၊ ကျောက်လှိုင်ဂူတွေ၊ ကျောက်လှေကားတွေ၊ ကျောက်ဆင်ရုပ်တွေနှင့် ကျောက်ပန်ပုတွေနှင့် ခမ်းနားစွာ တည်ရှိနေတဲ့ ရွှေဘတောင် နောင်တချိန် သွားရောက် လေ့လာ လည်ပတ်ဖို့ နှလုံးသားထဲ တေးမှတ်ထားရမယ့် ရွှေဘတောင် မုံရွာတစ်ဘက်ကမ်း ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်၊ ယင်းမာပင်ခရိုင်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း ဖိုဝင်တောင်ဘက်ကို သွားတဲ့လမ်းတွေ ကျော်ပြီးမှ ရောက်တဲ့နေရာလေး တော်တော်သွားရတယ်။ အံသြရပါပေတယ်။ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီလိုနေရာ ရှိနေတယ်ဆိုတာ သိရတော့ အလွန့်အလွန်ကိုလည်း ဂုဏ်ယူမိပါတယ်။ ဖိုလ်ဝင်တောင်နဲ့ တောင်ကြောတစ်ဆက်တည်း ဖြစ်ပြီး အခြားသော နွားသိုးတောင်၊ ဖန်ခါးတောင်၊ လင်းနို့တောင်၊ ကျောက်တစ်လုံးတောင်တို့နှင့်လဲ တစ်ဆက်တည်းရှိနေပါတယ်။ ရှေးဟောင်းကျောက်ထွင်း […]

ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး တိရစ္ဆာန်တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ မျိုးသုဉ်းလုနီးပါး စပမ်းဝေလငါးတွေက ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် စုဆောင်းသိမ်းဆည်ယူရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့ရဲ့ အညစ်အကြေးတွေက အာဟာရဓာတ်ရေနေ ပင်တွေအတွက် အာဟာရကြွယ်ဝပါတယ် ။ ကာရေဘီယံကျွန်းစုထဲက ဒိုမီနီကာကျွန်းမှာ အဲ့ဒိအကောင်ကြီးတွေအတွက် ကမ္ဘာ့ပထမဆုံးသော အဏ္ဏဝါဘေးမဲ့ ဧရိယာကို ဖန်တီးလိုက်နိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ် ။ အရေးပါတဲ့လုပ်ငန်းတွေဖြစ်တဲ့ သူနာပြုစုခြင်း နှင့် အစာကျွေးရန်အတွက် ကျွန်းနိုင်ငံအနောက်ဘက်ခြမ်း တစ်ခုလုံးကို ဘေးမဲ့ ဧရိယာအဖြစ် သက်မှတ်ပြီး နောက်ထက် စတုရန်းကီလိုမီတာ ၈၀၀ နီးပါးကိုလည်း အရံအဖြစ် သတ်မှတ်မည်ဖြစ်ကြောင်း အစိုးရက ပြီးခဲ့အပတ် တနင်္လာနေ့တွင် ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ “ကျွန်ုပ်တို့သည် ကြီးကျယ်ခမ်းနားပြီး ဉာဏ်ရည်မြင့်မားသော တိရစ္ဆာန်များ အန္တရာယ်မှ ကင်းဝေးစေရန်နှင့် ကျွန်ုပ်တို့၏ ရေနှင့် ကျွန်ုပ်တို့၏ ရာသီဥတုကို ဆက်လက် ကျန်းမာစေကြောင်း သေချာစေလိုပါသည်” […]

“ညဦးလရောင်အောက်တွင်ရွာကလေးကို ထုပ်ချင်းခတ်မြည်ဟိန်းသွားသောမုန့်ဆန်းထောင်းလက်ဆုံသည် အိုးစည်နှင့်သမီးမောင်နှံပမာဘုရားသွား၊ ကျောင်းတက်အတူထွက်ပေါ်လာလေ၏။” တန်ဆောင်မုန်းလဆန်းရက်မို့ ပျိုဖြန်းလေတစ်ယောက်အသွင် ကိုယ်ယောင်ပြနေတဲ့လရေးရေးကိုကြည့်ပြီး ကျွန်မ ဆရာကြီးမင်းသုဝဏ်၏” အိုးစည်သံ “ရသစာတမ်းလေးကိုလွမ်းဆွတ်မိသွား၏။ခတ်ရေစီးကြောင်းထဲမျောပါသွားသော ကျေးလက်အလေ့အထများကို တမ်းတမိသည်။ ရေစီးကြောင်း၏ရွေ့လျားမှုကြောင့်တိုးတက်ပြောင်းလဲခြင်းကိုမျက်နှာမူထားကြရသည့် ကျွန်မတို့သည်် ကျောနောက်ဘက်မှဆုံးရှုံးမှုများအား သတိမမူမိကြချေ။ ဖြူစင်သည့်ဆုံးရှုံးမှုကိုအရင်းအနှီးပြု၍ကောင်းမွန်သည့်တိုးတက်ပြောင်းလဲလာမှုဖြစ်လာစေရန် ညစ်ထေးထေးအရာများ ပါဝင်မှုမရှိအောင် အဆင့်ဆင့်ဆန်ကာချယူနေရခြင်း၊ရေစီးကြောင်း၌အလိုက်သင့်ကူးခတ်နေခြင်း၊ပျော်မွေ့ကြည်သာနေကြခြင်းကြောင့်မေ့လျော့နေကြသည်ဟု ထင်မိသည်။ “ခက်ရင်းစွယ်စုံ စိန်တောင်ကြီးနှင့် ငါးစီးဆင်ပြောင့် အားပေကို။ ကိုးပိဿာစီး ဓားမကြီး ရန်မီးသတ္တရုငေါက်လျှင် ပြို” ဖိုးသူတော်ဦးမင်း၏ ကဗျာပါ လယ်သမားကြီးများ ကျွန်မတို့အထက်တန်းသင်ရိုးညွှန်းတမ်းတွင် ကျန်ခဲ့လေပြီ။စိန်တောင်ကဲ့သိုချွန်ထက်သောခက်ရင်းအစွယ်၊အလေးချိန်ခြောက်ပိဿာစီးသော ဓားမတို့ကိုကိုင်ကာ ငါးစီးဆင်ပြောင်အားနှင့် လယ်သမားကြီးတို့သရုပ် မှေးမိန်လာချေပြီ။ဖေ့သားကြီး၊ညိုကြီး၊နီမ၊ကြာညိုဟူ၍ ရင်ဝယ်သားသို့ ချစ်စနိုးအမည်ပေးသည့် နွားကြီးတို့မရှိကြကုန်ပြီ။ “နီမ …ဟေ့။ပေကပ်ကပ်နဲ့။ဟင်း…နော်….ဟင်း… ညိုကြီးရေ ရုန်းထားစမ်းပါ…ဖေ့သားကြီးရဲ့” နွားကြီးအမည်များခေါ်ပြီး မိုးရေထဲစုပ်သပ်ချော့မြူတတ်သော၊လယ်သမားကြီးတို့ ၏ နွားချော့ငေါက်သံတို့ ဆိတ်သုဥ်းပြီး လယ်ထွန်စက်သံတို့မင်းမူကုန်ကြ၏။”လက်မှု့လယ်ယာမှ စက်မှု့လယ်ယာသို့ “ချီတက်သွားကြသည့်အခါ လယ်သမား၊ကောက်စိုက်သမားတို့၏ပင်ပန်းချိန်ကိုဖွင့်ဟအပန်းဖြေသည့် […]

ပေါင်းသတ်ဆေးဟာ ပေါင်းပင်တွေ၊ကိုင်းပင်တွေကိုသာမက အပင်ကြီးတွေကိုပါ အမြစ်အထိသေသွားအောင် အာနိသင်ပြင်းထန်ပါတယ်။ အဆိုပါပေါင်းသတ်ဆေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲက တောင်သူနှစ်ဦးနဲ့ Greenness က မေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။ မေး။ ဒီဆေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး အတွေ့အကြုံလေးပြောပေးပါလား။ တောင်သူ (၁) ။ ကျနော့မှာ ပဲခင်းလေးကွက်ရှိပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ငါးနှစ်လောက်က ပဲမကျဲခင် ပေါင်းတွေကို ပေါင်းသတ်ဆေးနဲ့သတ်လိုက်တယ်။ လူအတော်သက်သာတာကိုး။ ပြီးတော့ပဲစိုက်။ အဲ့ဒီနှစ်က ပဲတစ်ကွက်ကိုနှစ်ဆယ်နှုန်းနဲ့ ပဲရှစ်ဆယ်ရခဲ့တယ်။ နောက်နှစ်လည်း ဒီ‌ပေါင်းသတ်ဆေးနဲ့ပဲ ပဲမစိုက်မီပေါင်းသတ်တယ်။ အဲ့ဒီနှစ်ကစပြီး ပဲတစ်ကွင်းဟာ တစ်ဆယ်အပြင်မထွက်တာခုထိပါပဲ။ လုံးဝကိုမြေဆီလွှာပျက်သွားတာပေါ့။ ခုထိပဲထွက်နူန်းက တက်မလာသေးပါဘူး။ ရှစ်ဆယ်ရတဲ့ပဲခင်းလေးကွက်ဟာ လေးဆယ်ဝန်းကျင်ပဲရနေတာ လေးနှစ်ရှိပါပြီ။ ဘယ်အချိန်ပြန်ကောင်းမလဲမပြောနိုင်ဘူး။ တောင်သူ (၂)။ ကျွန်မတို့ကတော့ ဒီပေါင်းသတ်ဆေးကို လယ်ရေပေးတဲ့မြောင်းဘောင်ကို ဖျန်းမိတာပါ။ ကိုင်းပင်တွေသေအောင်ပေါ့။ ကိုင်းပင်တွေသေရုံမကဘူး။ ရွံ့နေနဲ့စေးနေတဲ့မြေဟာ အချပ်လိုက်ကြီးတွေဖြစ်ပြီး ကမ်းပါးတွေပြိုတာ။ ကျွန်မတို့လည်းတော်တော်လန့်သွားတယ်။ နှစ်တိုင်းမုန့်ညင်းတွေစိုက်ရနေတဲ့ ဒီမြောင်းဘောင်တွေဟာ […]

ပင်လယ်ရေနေနို့တိုက်သတ္တဝါ(Marine Mammals)များဖြစ်ကြသော မြန်မာနိုင်ငံရှိ လောင်းမန်းနုတ်သီးပါ ဝေလငါး၊ကျောဘို့ပါလင်းပိုင်၊ကြောင်လိမ်ဂျွန်းထိုးလင်းပိုင်၊အပူပိုင်းဒေသ လင်းပိုင်ပြောက်၊ပုလင်းနှုတ်သီး လင်းပိုင်၊ဧရာဝတီလင်းပိုင်၊ကျောရေယက်မဲ့လင်းရှူးနှင့် ရေဝက်မျိုးစိတ်များမှာ မျိုးသုဥ်းရှားပါးရေနေနို့တိုက် သတ္တဝါစာရင်းတွင် ပါဝင်နေပါသည်။ ယင်းပင်လယ်နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးနွယ်စိတ်များထဲတွင် မျိုးသုဥ်းရှားပါးစာရင်းဝင်ဖြစ်နေသည့် ရေဝက်(Sea cow or Manatee)မှာ ယခုအခါ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် အသက်အန္တရာယ်ခြိမ်းခြောက်ခြင်း ပိုမိုခံနေရပါသည်။ ပင်လယ်ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါ ရေဝက် ရေဝက်များသည် ရှားပါးမျိုးစိတ်ဝင် ပင်လယ်ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါ (Marine Mammals) များဖြစ်ကြပြီး သိပ္ပံအမည်မှာ Dugong Dugong ဟုအမည်ရပြီး မြန်မာလို “ရေဝက်”ဟု ခေါ်ဆိုကြပါသည်။ ရေဝက်ကို “ရေနွား“၊ “ရေကုလားအုတ်” ဟုလည်း ခေါ်ဆိုကြသည်ကိုတွေ့ရပါသည်။ ပင်လယ်ပြင်နေ နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးနွယ်စိတ် လေးမျိုးရှိသည့်အနက် ရေဝက်သည်လည်း တစ်မျိုးအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။ရေဝက်ကို အင်္ဂလိပ်အမည်ဖြင့်”sea cow” or “manatee” ဟု အမည်တွင်ပါသည်။ ရေဝက်မျိုးစိတ်၏ […]

အရေးပါအရာရောက်သူတွေရဲ့ စာရိတ္တပျက်စီးမှုကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးခဲ့ရတဲ့အဖြစ်အပျက်တွေ ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြောက်များစွာရှိပါသည်။ သူတို့တွေရဲ့ စာရိတ္တပျက်စီးမှုနောက်က သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်လိုက်ပြီး ပျက်စီးရသည်။ ယခု ကျွန်တော်ပြောမည့် အကြောင်းအရာမှာ အထက်ပါကိစ္စနှင့် ပြောင်းပြန်ဖြစ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုနောက်က စာရိတ္တတွေပျက်စီးမှုဖြစ်ပါသည်။ ကျွန်တော်တို့တွေငယ်စဥ်က ရေနံမှော်တွေ တော်တော်ခေတ်စားသည်။ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မကွေးတိုင်းထဲက တောတောင်တွေထဲမှာ ရေနံတွေကို တပိုင်တနိုင်တူးဖော်ကြပါသည်။ ရေနံတွေတူးဖို့ သစ်ပင်တွေခုတ်ရသည်။ ရေနံမှော်တဝိုက်က သစ်တောဧရိယာတွေ ပျက်စီးပြီး လူတွေရဲ့ စွန့်ပစ်အမှိုက်တွေကြောင့် သစ်တောဂေဟစနစ်လည်း ပျက်ယွင်းသွားပါသည်။ ရေနံတွေပေါက်ကြတော့ ပိုက်ဆံလက်ဖျားသီးသူတွေရှိပါသည်။ ရေနံမပေါက်သော်လည်း ရေနံသယ်ပြီး ပြန်ရောင်းချသူတွေလည်း ကိုယ့်ရပ်ကိုယ့်ရွာက လုပ်ငန်းထက် ဝင်ငွေကောင်းကြပါသည်။ ငွေကိုလွယ်လွယ်သုံးနိုင်လာသည့်အခိုက် မူးယစ်ဆေးဝါးသည် ရေနံမှော်ကိုဝင်လာပါသည်။ မှောက်မှာ ရေနံတူးနေကြသူတွေက အရာရာကိုစမ်းသပ်ချင်နေသည့် လူငယ်တွေဖြစ်သည်။ စမ်းကြသည်။ စွဲကြသည်။ မူးယစ်ဆေးဝါးက ရေနံမှော်တွင်းမှာ ရပ်နေသည်မဟုတ်ပါ။ […]