Author Posts

ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး ရေချိုကန်

ဝိတိုရိယအိုင်သည် အာဖရိကတိုက်တွင် အကြီးဆုံး အိုင်ဖြစ်၍ မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ ဆူပီးရီးယာအိုင်မှလွဲလျှင် ကမ္ဘာပေါ်၌ အကြီးဆုံး ရေချိုအိုင် ဖြစ်သည်။ ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း မှ ဝိတိုရိယဘုရင်မ၏အမည်ကို အစွဲပြု၍ ဝိတိုရိယနီယန်ဇာ သို့မဟုတ် ဝိတိုရိယအိုင်ဟု ခေါ်တွင်လေသည်။ ထိုအိုင်ကြီးသည် ယူဂန်းဒါးနိုင်ငံ၊ တန်ဂန်ယီးကနိုင်ငံနှင့် ကင်ညာနိုင်ငံ အသီးအသီးအတွင်း၌ တစ်စိတ်တစ်ဒေသစီ ကျရောက်လျက်ရှိသည်။ အလျား ၂၅၅ မိုင်ကျော်၊ အနံ ၁၅၅ မိုင်ခန့်ရှိ၍ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်၂၆,၆ဝဝ ခန့်ရှိသည်။ အာဖရိကရှိ ဧရိယာ အကျယ်ဆုံးသော ရေကန် ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အပူပိုင်းဒေသ ရေကန်များတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံးသော ရေချိုရေကန် ဖြစ်သည်။ ရေထုထည်အားဖြင့် ကြည့်မည် ဆိုပါက ဝိတိုရိယရေကန်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ […]

အမှိုက်ကိစ္စနဲ့ ပြင်သစ်သား၁၀ ဦး တရားစွဲခံထားရ

ဘယ်လ်ဂျီယံနဲ့ ပြင်သစ်နိုင်ငံတို့ကြား ကြီးမားတဲ့ အမှိုက်မှောင်ခိုလုပ်ငန်းကို ကြိုးကိုင်နေတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်နဲ့ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှာ အမျိုးသား ၁၀ ဦးကို အခုသီတင်းပတ်အတွင်း ရုံးတင်စစ်ဆေးနေပါတယ်။ ပြင်သစ်ကျေးရွာတစ်ရွာ မှာ အမှိုက်တွေ လာပစ်လို့ ဒေသတွင်း ရေထုညစ်ညမ်းမှုနှင့် ဆိုးရွားသော အနံ့အသက်များ ဖြစ်ပေါ်နေတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။ သူတို့က ဘယ်ကမှန်းမသိ လာပစ်နေတဲ့ အမှိုက်တွေကြောင့် အနံ့အသက်တွေကြား ရုန်းကန်နေရတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ် ။ “ကျွန်တော်တို့အားလုံး ကျေးလက်မှာ အမှိုက်တွေ စုပုံလာတာ တွေ့ဖူးပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် ဒီလောက်အများကြီး တွေ့ရလိမ့်မယ်လို့ မထင်ထားဘူး” လို့ တရားခံများရဲ့ အရပ်ဘက် ရှေ့နေ Muriel Ruef က ဆိုပါတယ် ။ ဘယ်လ်ဂျီနိုင်ငံဖက်က လာတဲ့ အမှိုက်တန်ချိန် ၁ သောင်းကျော်က နယ်စပ်ကိုဖြတ်ကျော်ပြီး […]

သန္တာကျောက်တန်းဂေဟစနစ်နှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး

ဂေဟစနစ်ဆိုသည်မှာ သက်ရှိသတ္တဝါများအချင်းချင်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုနေထိုင်ခြင်း ဖြစ်တည်နေသော ကွန်ရက်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်သည်။တိကျသေချာ သော အကျယ်အဝန်းတစ်ခု သတ်သတ်မှတ်မှတ် ဖြစ်တည်မှု ရှိကြသည်။အချို့သော သိပ္ပံပညာရှင်များ အနေဖြင့် ဂြိုဟ်တစ်ခုလုံးသည် ဂေဟစနစ်တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြပါသည်။ ဂေဟစနစ်ပတ်ဝန်းကျင်၏ ဥပမာများမှာ – ရေကန်ဂေဟစနစ် သန္တာကျောက်တန်းဂေဟစနစ် မြစ်ဝ ဂေဟစနစ် သစ်တော ဂေဟစနစ် မိုးသစ်တော ဂေဟစနစ် မြက်ခင်းပြင် ဂေဟစနစ် ပင်လယ်ရေနက်ပိုင်း ဂေဟစနစ် အစရှိသဖြင့် ရှိကြပါသည်။ အကယ်၍ ဂေဟစနစ်သည် ရေရှည်မတည်တံ့လျှင်- ဂေဟစနစ် ယိုယွင်းပျက်စီးသွားနိုင်ခြင်း၊ စွမ်းအင် ကောင်းစွာ မလည်ပတ်နိုင်တော့ခြင်း၊ သက်ရှိအုပ်စုများ၏ အမျိုးအစားကွဲပြားမှု ယိုယွင်းပျက်စီးခြင်း၊ နောက်ထပ် ဂေဟစနစ် မတည်ရှိတော့ခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာပါမည်။ သန္တာကျောက်တန်း ဂေဟစနစ် သန္တာကျောက်တန်းဂေဟစနစ်ဆိုသည်မှာ သန္တာကောင်(Coral or […]

ရာသီဥတုဖောက်ပြန်လို့ နေရပ်ကို စွန့်ရမယ်ဆိုရင်

ယူးဇီလန်ကိုသွားရောက်ပညာသင်ကြားပြီးနောက် မွေးရပ်မြေ တူဗာလူကျွန်းကို ပြန်ရောက်လာတဲ့ ကာလီတာတီတီဟိုမာစီ တစ်ယောက် ကျမရဲ့စိတ်ကို လန်းဆန်းသွားစေပါတယ် ၊ညစ်နွမ်းနေတဲ့ အတွေးတွေပျောက်သွားပြီး စိတ်စွမ်းအားတွေ ပြန်လည်ပြည့်လာတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ တီတီ နေထိုင်တဲ့ တူဗာလူကျွန်းနိုင်ငံက ပစ္စိဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက်ပေ ဘယ်လောက် မှ မရှိတဲ့ နိုင်ငံပါ ။ ကျွန်းရဲ့ အမြင့်ဆုံးနေရာက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၁၅ ပေပဲ ရှိပါတယ်။ လက်ရှိ ကမ္ဘာကြီး အပူချိန်မြှင့်တက်လာလို့ ပင်လယ်ရေမျက်နှာမြင့်တက်လာနေတဲ့အချိန်မှာ တူဗာလူကျွန်းတွေက ၂၀၅၀ မှာ ပင်လယ်ရေအောက်ကို ရောက်ပြီး နိုင်ငံပျောက်သွားမယ့် အန္တာရာယ် ကြုံနေရပါပြီ ။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်အရ တူဗာလူမှာ လူဦးရေ ၁၂၀၀၀ နီးပါရှိပါတယ် ။ တီတီ နယူးဇီလန်ကို ကျောင်းသွားတက်ပြီး ပြန်ရောက်လာတိုင်း တူဗာလူမှာ […]

ဆောင်း နံနက်ခင်း

ညက ကောင်းကောင်း အိပ်မပျော်ပေမဲ့ ထုံးစံအတိုင်း မနက်စောစော အိပ်ရာမှ ထ လိုက်ပါသည်။ ကိုယ်လက်သန့်ရှင်းရေးလုပ် မျက်နှာသစ်ပြီး လမ်းလျှောက်ထွက်ဖို့ ပြင်ဆင်ရသည်။ အားကစားဘောင်းဘီ၊ အနွေးထည်၊ ခေါင်းစွပ်၊ လမ်းလျှောက်ရှူးဖိနပ်တို့ကို စီးပြီး တံတားဘက် လမ်းလျှောက်ထွက်ခဲ့လိုက်သည်။ အအေးဓါတ်သည် ဆောင်းပီသစွာ မြို့အနှံ့ကို လွှမ်းခြုံထားသည်။ ဟိုနေ့က ရန်ကုန်က သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်နဲ့ စကားပြောဖြစ်၍ သူတို့ ရန်ကုန်မှာတော့ အအေးဓါတ်ကောင်းကောင်း မရသေးဟု ဆိုသည်။ ချင်းပြည်နယ်၏ အစပ်မှာ ဖြစ်သော ဒီမြို့ကလေးမှာတော့ နို၀င်ဘာလလောက်ကတည်းက အေးနေခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ မြို့လေးထဲက လမ်းများပေါ်တွင် လူသွားလူလာ သိပ်မရှိသေး၊ လင်းနေဆဲ ဖြစ်သော လမ်းမီးရောင် လဲ့လဲ့များထဲတွင် မြူနှင်းမှုံတို့က ဝေ့၀ဲစှာ ကျနေသည်။ ဟို အရှေ့ဘက်ဆီမှ ရောင်နီသည် ပျပျလင်းနေ၏။ […]

လောင်စာဆီ အမတော်ကြေးဖြတ်တောက်မှုကြောင့် လယ်သမားတွေက ဘာလင်မြို့ပေါ်ထိတက်ပြီး ဆန္ဒပြ

ဂျာမနီနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းမှ လယ်သမားများသည် ၎င်းတို့၏ လယ်ထွန်စက်များကို ဘာလင်မြို့လယ်တွင် မောင်းနှင်ကာ ၎င်းတို့ကို ထိခိုက်စေမည့် ဘတ်ဂျက်ဖြတ်တောက်မည့် အစီအစဉ်ကို ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြခဲ့ကြပါတယ် ။ လယ်သမား ၃၀၀၀ ခန့်သည် ရာနှင့်ချီသော လယ်ထွန်စက်များပေါ်တွင် တက်ရောက်ကြပြီး အထင်ကရ ဘရန်ဒန်ဘာ့ဂ်ဂိတ် အနီးတဝိုက်တွင် စုရုံးပြီး ဆန္ဒပြနေတဲ့အတွက်ကြောင့် လမ်းပိတ်ဆို့မှု ဖြစ်ပွားသွားပါတယ် ။ လယ်သမားများက ၎င်းတို့လက်ရှိခံစားနေကြရသော အခွန်အခွင့်အရေးများနှင့် ထောက်ပံ့ကြေးများကို ဖြတ်တောက်ရန်ကြိုးစားနေတဲ့ အစိုးရရဲ့ အစီအစဉ်ကို ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြခြင်းဖြစ် ပါတယ် ။ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှု ဒဏ်ကို ခံစားနေရတဲ့ လယ်သမားတွေကို ကာကွယ်ဖို့ အစိုးရက ကူညီသင့်တယ်လို့ ၎င်းတို့က ပြောပါတယ်။ အစိုးရရဲ့ အစီအစဉ်အရ လယ်သမားများအနေနဲ့ လယ်ယာ စိုက်ပျိုးနေစဉ်အတွင်း အသုံးပြုသည့် ဒီဇယ်ဆီ အတွက် အခွန် ဖြတ်တောက်ခြင်း […]

ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ဘေးဖြစ်နိုင်မှုအခြေအနေကို သတိထားပါ

စာရေးသူ နေ့စဉ်ပြုလုပ်နေကျအတိုင်း ဒီမနက်မှာလည်း စာကြည့်စားပွဲထိုင်ပြီး အင်တာနက်ကြည့်တယ်။ စာအုပ်တွေ မွှေနှောက်ပြီး ဟိုဖတ်ဒီဖတ်လုပ်တယ်။ ပြီးတော့ စာရေးသူရဲ့လက်တော့ပ်ထဲက ဖွင့်မကြည့်ဖြစ်တာ ကြာနေတဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းဆိုင်ရာမှတ်တမ်းဖိုင်ကို ဖွင့်လိုက်တယ်။ အဲဒီမှာ တွေ့လိုက်ရတာက “မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ဘေးဖြစ်နိုင်မှုအခြေအနေ အစီရင်ခံစာ”တဲ့။ အဲဒီအစီရင်ခံစာကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝန်းရှိ မိုးလေဝသစခန်း ၁၉ ခုမှ နှစ်ရှည် စုဆောင်းရရှိသည့် အချက်အလက်များကို အခြေခံပြီး မြန်မာနိုင်ငံ မိုးလေဝသနှင့်ဇလဗေဒဦးစီးဌာန၊ WWF၊ MCCAနှင့် ကိုလံဘီယာတက္ကသိုလ်၏ ရာသီဥတုစနစ်များဆိုင်ရာ သုတေသနစင်တာတို့ ပူးပေါင်းမှု၊ သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဝန်ကြီးဌာန၏ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ပြုစုခဲ့တာပါ။ စာရေးသူလည်း သေသေချာချာ မဖတ်ရသေးတဲ့အတွက် အစီရင်ခံစာကို ဖွင့်လိုက်မိတယ်။ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်လာမှုကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသလို မြေနိမ့်ပိုင်းဧရိယာတွေ ဟာ လက်ရှိကမ်းခြေမှ ကုန်းတွင်း ၁၀ ကီလိုမီတာအထိ […]

ပူလွန်း ​အေးလွန်း မကြိုက်တဲ့ လျှပ်စစ်ကား

လျှပ်စစ်ကား​တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး​တော့ ပညာရှင်​တွေ သု​တေသနပြုထားတဲ့ အချက်တစ်ချက်က​တော့ လျပ်စစ်ကား​တွေက ပူလွန်း ​အေးလွန်းတာကိုမကြိုက်တာပါပဲ။ မကြာ​သေးခင်က ပြုလုပ်ထားတဲ့ ​လေ့လာမှုတစ်ခုအရ ဖို့ဒ်ကား​တွေက ၃၂ ဒီကရီ ဖာရင်ဟီုက်​ကျော်သွားရင် အားက ၂၆ ရာခိုင်နှုန်း ပိုပြီး အကုန်မြန်ပါတယ်။ ​ဗောက်စ်ဝက်ဂွန် ဆိုရင် ၄၆ ရာခိုင်နှုန်း အားကုန်မြန်ပါတယ်။ နာရီဝက်အတွင်းမှာ အား၈၀ရာခိုင်နှုန်း သွင်းနိုင်ပါတယ်ဆိုတဲ့ နင်ဆင်လိဖ် ​တောင်အဲ့ဒီအပူချိန် ​ကျော်လာရင် အားက ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းပဲ သွင်းလို့ ဝင်​တော့တယ်။ အရမ်း အေးတဲ့ အချိန်ဆိုရင် လစ်သီယံ ဘတ်ထရီ ​တွေက ဓါတ်ပြုမှု ​နှေးသွားတတ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန်​တွေဆိုရင် လျှ ပ်စစ်ကား​တွေက စွမ်း​ဆောင်ရည်ကျ သွားပါတယ်။ ကံ​ကောင်းတာက အဲ့ဒိဖြစ်စဥ်က ခဏ ပဲဖြစ်တာပါ။ အီဗွီကား​တွေအတွက် စံထားထားတဲ့အပူချိန်ထက် […]

ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံးလူသားများ တည်ဆောက်နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ Theopetra လှိုဏ်ဂူ

Theopetra လှိုဏ်ဂူဟာ ဂရိနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း သက်သာလီဒေသရှိ Meteora မြို့မှာရှိတဲ့ရှေးဟောင်းသုတေသန နေရာတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အဆိုပါ ရှေးဟောင်းသုတေသန နေရာရဲ့ Theopetra လှိုဏ်ဂူဟာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁၃၀၀၀၀ ခန့် အစောပိုင်းမှာ လူသားများအုပ်စိုးခဲ့ကြောင်း အထောက်အထားများ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဆိုပါ လှိုဏ်ဂူဟာ ၃၃၀ ပေခန့်ရှိတဲ့ ထုံးကျောက်တောင်ကုန်းရဲ့ အရှေ့မြောက်ဘက်မှာ တည်ရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ Theopetra ဂူကို ရွာငယ်လေးကို အပေါ်စီးကနေ မြင်တွေ့ရပြီး Pineios မြစ်ရဲ့ လက်တက်ဖြစ်တဲ့ Lethaios မြစ် အနီးနားမှာ ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဘူမိဗေဒပညာရှင်များရဲ့ အဆိုအရ အဆိုပါ ထုံးကျောက်တောင်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၆၅ သန်းမှ ၁၃၇ သန်းမှ ကြားမှာရှိပြီး Cretaceous ခေတ်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေရှိခဲ့တယ်လို့ ယူဆထားကြပါတယ်။ ယင်းဂူဟာ […]

ကင်ညာမှာ မိုးကြီးလို့ ရာနဲ့ချီပြီး​သေ ၊ သန်းနဲ့ချီပြီး​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးရ

ကင်ညာနိုင်ငံ​မြောက်ပိုင်းမှာ မှစ် ၁၀၀ အတွင်း အဆိုးရွားဆုံး မိုးရွာသွန်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့လို့ ရာ​ပေါင်းများစွာ​သောပြည်သူ​တွေကိုစစ်တပ်က ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးခဲ့ရပါတယ်။ ​အောက်တိုဘာလကုန်​လောက်ကတည်းက ရွာတဲ့မိုးက မဆဲနိုင်ဘဲ ​ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပွားကာ လူအ​သေအ​ပျောက်များ ဖြစ်​ပေါ်ခဲ့ရပါတယ်။ မိုး​လေဝသ ပညာရှင်များရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ မိုးက ​နောက်နှစ် အစပိုင်းထိ ရွာသွန်းနိုင်တယ်လို့သိရပါတယ်။ ​ရေလွှမိးမိုးမှုက ​ဒေသခံ​တွေကို ဝမ်း​ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း တိုးမြင့်လာ​စေခဲ့ပါတယ်။ ​မြေနိမ့်ပိုင်း​ဒေသက ပြည်သူ​တွေကို ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးဖို့အတွက်လည်း မိုး​လေဝသဌာနက ​တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ပညာရှင်​တွေရဲ့ အဆိုအရ အခုရွာ​နေတဲ့မိုးက ပုံမှန်ရွာသွန်းတဲ့မိုးမဟုတ်ဘဲ ရာသီဥတု​ဖောက်ပြန်မှု​ကြောင့်ဖြစ်တဲ့မိုးလို့ သိရပါတယ်။ မိုးက ကင်ညာနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံတည်းမှာ ကွက်ပြီးကြီး​နေတာမဟုတ်ပါဘူး။ အိမ်နီးချင်း ဆိုမားလီးယာမှာလညိး မိုးကြီးလို့ လူ​ပေါင်း ၁၀၀ ​ကျော်​သေဆုံးခဲ့ပြီး သန်းနဲ့ချီ ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေး​နေရပါတယ်။ အဲ့ဒီအပြင် အီသီယိုပီးယားမှာလည်း မိုးကြီး ​ရေလွှမ်းလို့ […]