Author Posts

နှစ် ၂၀၀ကျော် ပျောက်ကွယ်သွားပြီးနောက် ရိုမေးနီးယားကို သားမင်းတွေပြန်လာ

ရိုးမေးနီးယားနိုင်ငံ ကာပါသီယံ တောင်တန်းတွေပေါ်မှာ မြင်ဖူးနေကျမဟုတ်တဲ့ ခွာရာတွေ သစ်ခေါက်တွေ ပေါ်က ဂျို ရာတွေကို တွေ့ ရလို့ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးသမားတွေ တော်တေ်ာ စိတ်ဝင်သွားခဲ့ကြပါတယ်။ ပညာရှင်တွေရဲ့ သုံးသပ်ချက်အရ အဲ့ဒါက သားမင်း ဆိုတဲ့ အကောင်တွေဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ဆိုလို့ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးသမားတွေ ဝမ်းသာသွားကြပါတယ်။ ရိုမေးနီးယားမှာ သားမင်းကို နောက်ဆုံး တွေ့ခဲ့ လိုက်တာက ၁၉၂၇ ခုနှစ်ကပါ။ သားမင်းတွေ မျိုးတုံး သွားပြီးလို့ ပြောလို့ ရအောင်ကို ပဲ ရိုးမေးနီးယားမှာ ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ပါတယ်။ ကာပါသီယံကို ဘေးမဲ့တော ဖြစ်အောင် ပတ်ဝန်ကျင်ထိန်းသိမ်းရေသမားတွေ နှစ်အတော်ကြာအောင် ကြိုးစားခဲ့ပြီးနောက် မှာတော့ ရလဒ်အနေနဲ့ သားမင်းတွေက သူတို့ ရဲ့ နေရင်းဒေသကို ပြန်လာခဲ့ကြပါတယ်။ ကာပါသီယံတောင်တန်း ထိန်းသိမ်းရေး အဖွဲ့ ဝင်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ […]

ကမ္ဘာ့အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်များ(၁၂)

နိုင်းမြစ်(Nile River) နိုင်းမြစ်ဆိုပါက မသိသူ မကြားဖူးသူ မရှိသလောက်ပင် ရှားပါလိမ့်မည်။ နိုင်းမြစ်သည် အာဖရိကတိုက်၏ အရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ကမ်ဘာ့သမိုင်း အပြောင်းအလဲများတွင်လည်း အရေးပါခဲ့သော မြစ်တစ်စင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ခမ်းနားသော မြစ်တစ်စင်းသည် ကမ်ဘာ့အညစ်ညမ်းဆုံးမြစ်များထဲတွင် ပါဝင်နေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ရသည်မှာ မြစ်ကိုပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရထားသော နိုင်ငံများနှင့် လူသားတို့၏ မြစ်အပေါ် တန္ဖိုးထားစောင့်ရှောက်ရန် မေ့လျော့နေခဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုဒဏ် မြစ်အောက်ပိုင်းနှင့် မြစ်ဝဒေသရှိ ပြည်သူများ ခံစားကြရသည်။ မြစ်ကို ရှည်လျားစွာ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရထားသော အီဂျစ်တွင် အဖြစ်အများဆုံးရောဂါများမှာ ဘက်တီးရီးယားဝမ်းလျှောရောဂါ၊ တိုက်ဖွိုက်အဖျားရောဂါနှင့် schistosomiasis ခေါ် ကပ်ပါးပိုး(သန်းကောင်ကဲ့သို့သော) ကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းဗိုက်ဖောရောင်သော ရောဂါများဖြစ်သည်။ ထိုရောဂါ အားလုံးသည် မိလ္လာရေကဲ့သို့သော အန္တရာယ်ရှိသည့် မသန့်ရှင်းသော ရေများနှင့် ဆက်နွယ်ဖြစ်ပေါ်သော ရောဂါများဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ […]

နွေးစေထွေး ဝေးဝေးနေ မိုးစက်တွေ

ညနေစောင်းလာတော့ အေအးဓာတ္က အနည်းငယ်ဝင်လာခဲ့ပြီ။ခြံရဲ့ တာထိပ္ကေန လယ်ကွင်းပြင်ဘက်ကို အကြည့်က အလိုလို ရောက်သွားခဲ့တယ်။တချို့ ထောင်လျက်သား စပါးပင်တွေ၊တချို့ ကိုင်းညွှတ်နေတဲ့ စပါးပင်တွေကို ကျွန်တော် ငေးကြည့်နေမိတယ်။မြောက်လေနဲ့အတူပါလာတဲ့ လယ်သင်းရနံ့တွေက ကျွန်တော့်စိတ်ထဲ တစ်မျိုးတစ်ဖုံ ကြည်နူးသွားသလို ခံစားလိုက်ရတယ်။ကျွန်တော် အသက္ကို တဝကြီး ရှုလိုက်မိတယ်။ကျွန်တော့် အဆုတ်ထဲမှာ ရိတ်သိမ်းလို့ရပြီဖြစ်တဲ့ စပါးနှံတွေ လေအတိုးမှာ ဝင်ရောက်လှုပ်ယမ်းသွားသလိုပဲ ခံစားလိုက်ရတယ်။ကောက်ရိတ်ပြီး ပြန်လာကြတဲ့ လယ်သူမတချို့ကို ဟိုးခပ်ဝေးဝေး လယ်ကန်သင်းရိုးပေါ်ကနေ လမ်းလျှောက်ပြန်လာကြတာကိုလည်း တွေ့နေရတယ်။တချို့က သီချင်းညည်းလို့။တချို့က ရယ်မော စကားပြောလို့။တချို့က တံစဉ်တွေကို ဘဝအပေါ် ထမ်းတင်လို့။ ညက ပျိုမျစ်လာခဲ့ပြီ။ဝန်းကျင်က အနည်းငယ် မှောင်လာခဲ့ပြီ။မြေမျက်နှာသွင်ပြင်က အရောင်တချို့ကို ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ ကြိုးစားနေခဲ့ပြီ။လယ်ကွင်းပြင်ထဲမှာလည်း အနည်းငယ် မှောင်လာခဲ့ပြီ။စပါးပင်တွေလည်း ဝိုးတဝါး။သစ်ပင်တောတန်းတွေလည်း ဝိုးတဝါး။ကောင်းကင်ပြင်လည်း ဝိုးတဝါး။ဒါပေမဲ့ လပြည့်ကျော်ရုံ လမင်းကြီးကတော့ တောက်ပမှုအရောင် […]

ဖက်ဒရယ် သယံဇာတအုပ်ချုပ်မှုစနစ် (Resource Federalism) အောင်မြင်ဖို့ သစ်တော၊ သစ်ပင်စိုက်ကြစို့

ကောလင်းမြို့နယ်တွင်းရှိ ကျွန်တော့်ဇာတိမြေ နယ်အစွန်အဖျားရွာကလေးသို့ မရောက်ဖြစ်သည်မှာ (၄)နှစ်နီးပါးခန့် ရှိခဲ့ပေပြီ။ ယခုနှစ်ဆန်းပိုင်းတွင်ကား ကိုဗစ်ရောဂါအပြင် အရေးအခင်းကာလကြောင့် ကျွန်တော်အိမ်ပြန်ဖြစ်ခဲ့သည်။ မကြာမြင့်သောနှစ်ကာလများအတွင်း ကောလင်းမြို့နယ် အနောက်ဘက်ခြမ်း၏ တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုများကို မြင်တွေ့ရသောကြောင့် ကျွန်တော်ဝမ်းသာမဆုံးရှိလှသည်။ လွန်ခဲ့သည့် (၁၀) နှစ်ခန့်က ကောလင်း-ရွာဘက်လမ်းသည် အလွန်ဆိုးရွားသည်။ ယခုဆိုလျှင် သုံးပုံတစ်ပုံခန့် ကတ္တရာလမ်းခင်းပြီးပေပြီ။ လျှပ်စစ်မီးလည်း မြို့နယ်အနောက်ဘက်ခြမ်း ရွာအတော်များများ လင်းနေပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် ကျွန်တော်စိတ်မကောင်းဖြစ်မိသည်မှာကား လမ်းမကြီးတစ်လျှောက်ရှိ တောဧရိယာအမြောက်အများမှာ စိုက်ပျိုးမြေအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲနေပေပြီ။ တစ်ရွာနှင့် တစ်ရွာအကြား အင်တိုင်းတောများမှာ ခပ်ကျဲကျဲသာကျန်တော့သည်။ အရိပ်အာဝါသကောင်းသော အချို့အပင်ကြီးများလည်း မရှိတော့ပြီ။ ကျွန်တော့်ဘိုးဘွားများလက်ထက်က ကောလင်းမြို့သို့ ‌ခြေလျင်၊ လှည်း၊ စက်ဘီးတို့ဖြင့် သွားခဲ့ကြရသည်။ ထိုခေတ်က ကောလင်းနှင့်ရွာဘက်ကို နေချင်းပြန်ဖို့ မလွယ်လှပေ။ ခမောက်တောင်ကွင်းမရောက်ခင် လမ်းခုလတ်တွင်ကား ‘လှံထိုးသရက်ပင်’ဟုခေါ်သော သရက်ပင်အကြီးကြီးတစ်ပင်ရှိခဲ့သည်ဟု […]

ပန်းရည်စုပ်-Purple Sunbird(Cynniris asiaticus)

ပန်းရည်စုပ်ငှက်ကို အီရန် အိန္ဒိယတိုက်ငယ် အနောက်မြောက်ယူနန် နဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေမှာ ဌာနေငှက်အနေနဲ့ တွေ့နှိင်ပါတယ်။မြေပြန့်ဒေသတွေမှာ အတွေ့ရများပြီး အိန္ဒိယမှာတော့ မီတာ ၂၄၀၀ အမြင့်ရှိတဲ့ ဒေသတွေအထိ တွေ့ရတယ်လို့ သိရပါတယ်။မြန်မာမှာတော့ အလယ်ပိုင်း မြေပြန့်ဒေသတွေမှာ အတွေ့ရများပြီး တောင်ပေါ်ဒေသတွေဖြစ်တဲ့ ပြင်ဦးလွင်၊ နောင်ချို၊ ကလောနဲ့ တောင်ကြီးဝန်းကျင်တွေမှာ အနည်းငယ်တွေ့ရပါတယ်။မြန်မာမြောက်ပိုင်းနဲ့ တောင်ပိုင်းဒေသတွေမှာတော့ ရွိမရွိမသိရေသးပါ။ ပန်းဝတ်ရည်နဲ့ ပိုးကောင်ကလေးများဟာ သူတို့ရဲ့ အဓိကအစာ ဖြစ်ပါတယ်။ပိုးကောင်ကလေးများကိုတော့ သားပေါက်ချိန်မှာ ငှက်ငယ်ကလေးတွေကို ကြွေးကြပါတယ်။အရွယ်သေးငယ်ခြင်းနဲ့ ပန်းပွင့်နားမှာ အတောင်ခတ်ပြီး ရပ်နေတတ်တာကြောင့် အမေရိကတိုက်မှာပဲတွေ့ရတဲ့ ပိတုံးငှက်(Hummingbird)နဲ့ ဆင်သလိုရှိပေမဲ့ ပန်းရည်စုပ်က ပန်းပွင့်အခြေမှာနားပြီး ဝတ်ရည်စုပ်ပါတယ်။ပိတုံးငှက်ကတော့ အတောင်ခတ်ယင်း ရပ်ပြီး ဝတ်ရည်စုပ်တတ်တဲ့ သဘာဝရှိတာကြောင့် မတူညီကြပါ။ သားပေါက်ချိန်မဟုတ်တဲ့အရောင်(Eclipse male)နဲ့ ငှက်အမတို့ဟာ ပန်းရည်စုပ်ငှက်တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့Olive-backed Sunbird နဲ့လွဲမှားနှိင်ပါတယ်။ […]

လေထုညစ်ညမ်းတဲ့ ဒေသတွေမှာ ယောက်ျားလေးတွေ ပိုမွေးတယ်ဆိုပဲ

ကြာသပတေးနေ့ ထုတ် PLOS Computational Biology ဂျာနယ်က ဆောင်းပါးတစ်ခုရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ လေထုညစ်ညမ်းမှုက ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည်တွေ မီးဖွားခြင်းအပေါ်ကို သက်ရောက်မှုရှိတဲ့အပြင် ရင်သွေးငယ်တွေရဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကိစ္စမှာလည်း ဆက်စပ်မှု ရှိနေတယ်လို့ လေ့လာမှုတစ်ရပ်အဆိုအရ သိရပါတယ်။ ချီဂါဂို တက္ကသိုလ် လူသားမျိုးရိုးဗီဇနဲ့ ဆေးပညာဌာန ကပြုလုပ်တဲ့ စစ်တမ်းတစ်ခုမှာ သူတို့ က အမေရိကန်နဲ့ ဆွီဒင်နိုင်ငံမှာ လေထုညစ်ညမ်းမှုရှိတဲ့ ဒေသတွေက လူ ၆သန်းကျော်ကို စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒိဒေသက လေထုနဲ့ ရေထုမှာ ပိုလီ ကလိုရီနိတ်ဘိုင်ဖီနော် ( PCBs ) ဓာတ်တွေ ပါဝင်မှု မြင့်မားနေပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ လေ့လာမှုအရ PBCs ဓာတ်တွေ မြင့်တဲ့ ဒေသတွေက PCBs နည်းတဲ့ ဒေသတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် […]

သစ်ပင်စိုက်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံတော်ကိုကာကွယ်ပါ

(၁) “သစ်ပင်စိုက်တာဟာတစ်ဦးချင်း၊ တစ်ယောက်ချင်းလုပ်နိုင်တဲ့ကိစ္စပါ။ ကမ္ဘာကြီးဟာပျက်နေတယ်။ အဲဒီပျက်နေတဲ့ကမ္ဘာကြီးကို ပြန်ကောင်းအောင် လုပ်တဲ့နေရာမှာစိတ်ရှည်ရှည်နဲ့ လုပ်ရမှာပါ။ကမ္ဘာကြီးကိုချစ်တယ်ဆိုရင် ဒီလောက်ကလေးတော့ လုပ်ကြပါလို့ ကျွန်တော်မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်” မကြာသေးမီက ကွယ်လွန်ခဲ့သည့် သစ်တောပညာရှင် ကမ္ဘာမြေချစ်သူဦးအုန်းပြောနေကျစကားဖြစ်သည်။ ထိုစကားကိုပင် သစ်ပင်စိုက်ပွဲတစ်ခုတွင် သူပြောနေရင်း မျက်ရည်များကျလာခဲ့သည်။ ရှိုက်သံသဲ့သဲ့ ကြားတွင် သူ့စကားသံများ တိမ်ဝင်သွားခဲ့သည်။ သစ်ပင်စိုက်ပွဲသို့ တက်ရောက်လာသူတိုင်း စိတ်မကောင်း ဖြစ်ကြရသည်။ အမြဲတမ်းမာမာထန်ထန်ပြောတတ်သည့် သူ့ထံမှ ထိုကဲ့သို့အမူအရာကိုတွေ့ရသောကြောင့်လည်း အံ့သြကြရသည်။ ကျွန်တော်ကတော့ သူ့ကိုနားလည်သည်။ သူအသက်အရွယ်ရလာပြီ။ စိတ်သွားတိုင်းကိုယ်မပါသလို ပါးစပ်ကပြောတိုင်းလည်း လက်ကမပါနိုင်တော့။ ထို့ကြောင့် သူ့ကိုယ်သူအားမရဖြစ်မိသည်။ ပျက်ယွင်းလာသောကမ္ဘာကြီးကို ပြန်လည်ပြုပြင်ရန် သစ်ပင်များမစိုက်နိုင်တော့သဖြင့် သူ ဝမ်းနည်းသည်။ ဝမ်းနည်းစိတ်ကို မထိန်းနိုင်သဖြင့် သူမျက်ရည်ကျသည်။ ပြီးတော့ မျက်ရည်ကြားထဲကနေပဲ သူအားတင်းပြီးပြောလိုက်ပါသေးသည်။ “ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် အထိရောက်ဆုံးနဲ့ အလွယ်ဆုံးနည်းကတော့ […]

ဝေလငါး မိတ်လိုက်ချိန်မျာ SHELL ရေနံကုမ္ပဏီက ရေအောက် ဖောက်ခွဲရေးလုပ်ဖို့ စီစဉ်နေ

SHELL (ရှဲ ) ရေနံကုမ္ပဏီက တောင်အာဖရိကနိုင်ငံ ကမ်းခြေမှာ ကမ်းလွန်ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ တူးဖော်ရေးအတွက် စမ်းသပ်မှုတွေ စလုပ်နေပါတယ်။ အဲ့ဒိစီမံကိန်းရဲ့ စမ်းသပ်မှုက ဝေလငါးတွေ မိတ်လိုက်ချိန်ဖြစ်လို့ ၎င်းတို့အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်နေပါတယ်။ ရေနံ နဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့တူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းအတွက် စမ်းသက်မှုလုပ်ချိန်မှာ ဖောက်ခွဲရေးတွေကို လုပ်ရပါတယ်။ ပင်လယ်ရေအောက်မြေပြင်မှာ တွင်းတွေတူးပြီး ဖောက်ခွဲရေးတွေ လုပ်ကြတော့မှာပါ။ အခု ဒီဇင်ဘာလ ၁ရက်နေ့ကနေစပြီး နောက်ထပ် ၅ လကြာအောင် စမ်းသက်မှုတွေ ကို လုပ်တော့မှာပါ။ သူတို့ စမ်းသက်မှုလုပ်မယ့် စိန့်ဂျွန် ကမ်းခြေနဲ့ မော်ဂန်ပင်လယ်အော်ကြား နေရာက အဏ္ဏဝါတောရိုင်း သဘာ၀ ပင်လယ်နေရာဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့တွေလုပ်မယ့် ဖောက်ခွဲမှုရဲ့ အသံလှိုင်းတွေက ရေထဲမှာ ၃ ကီလိုမီတာအထိ သွားပြီး ကမ္ဘာ့အက်ကွဲကြောင်း မြေကြီးထဲကို မီတာ […]

ပလတ်စတစ် ညစ်ညမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်တိုက်ဖျက်ပါ

ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းက သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်ရဲ့ ဖေ့ဘွတ်ခ်စာမျက်နှာမှာ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့ အထိမ်း အမှတ်စကားဝိုင်း လုပ်မယ်လို့ ဖတ်လိုက်ရတယ်။ အဲဒီတော့မှ စာရေးသူလည်း ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့တောင် ရောက်တော့မှာလားလို့ သတိရသွားတယ်။ ဟုတ်တယ်။ ဇွန်လ ၅ ရက်နေ့ဟာ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့ (World Environment Day) ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့ကို ၁၉၇၂ ခုနှစ် ဇွန် ၅ ရက်က ကျင်းပခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ သတ်မှတ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်ကစပြီး နှစ်စဉ် ဇွန်လ ၅ ရက်နေ့ ရောက်တိုင်း ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့ကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ ကျင်းပခဲ့ကြတယ်။ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုနဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုတွေ ကြုံတွေ့လာရတဲ့နောက် မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း နှစ်စဉ် ဇွန်လ (၅)ရက် ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်နေ့ ရောက်တို်င်း အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေက သစ်ပင်စိုက်ပွဲတွေ၊ ကဗျာ […]