Author Posts

ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ဘေးဖြစ်နိုင်မှုအခြေအနေကို သတိထားပါ

စာရေးသူ နေ့စဉ်ပြုလုပ်နေကျအတိုင်း ဒီမနက်မှာလည်း စာကြည့်စားပွဲထိုင်ပြီး အင်တာနက်ကြည့်တယ်။ စာအုပ်တွေ မွှေနှောက်ပြီး ဟိုဖတ်ဒီဖတ်လုပ်တယ်။ ပြီးတော့ စာရေးသူရဲ့လက်တော့ပ်ထဲက ဖွင့်မကြည့်ဖြစ်တာ ကြာနေတဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းဆိုင်ရာမှတ်တမ်းဖိုင်ကို ဖွင့်လိုက်တယ်။ အဲဒီမှာ တွေ့လိုက်ရတာက “မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ဘေးဖြစ်နိုင်မှုအခြေအနေ အစီရင်ခံစာ”တဲ့။ အဲဒီအစီရင်ခံစာကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝန်းရှိ မိုးလေဝသစခန်း ၁၉ ခုမှ နှစ်ရှည် စုဆောင်းရရှိသည့် အချက်အလက်များကို အခြေခံပြီး မြန်မာနိုင်ငံ မိုးလေဝသနှင့်ဇလဗေဒဦးစီးဌာန၊ WWF၊ MCCAနှင့် ကိုလံဘီယာတက္ကသိုလ်၏ ရာသီဥတုစနစ်များဆိုင်ရာ သုတေသနစင်တာတို့ ပူးပေါင်းမှု၊ သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဝန်ကြီးဌာန၏ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ပြုစုခဲ့တာပါ။ စာရေးသူလည်း သေသေချာချာ မဖတ်ရသေးတဲ့အတွက် အစီရင်ခံစာကို ဖွင့်လိုက်မိတယ်။ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်လာမှုကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသလို မြေနိမ့်ပိုင်းဧရိယာတွေ ဟာ လက်ရှိကမ်းခြေမှ ကုန်းတွင်း ၁၀ ကီလိုမီတာအထိ […]

ပူလွန်း ​အေးလွန်း မကြိုက်တဲ့ လျှပ်စစ်ကား

လျှပ်စစ်ကား​တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး​တော့ ပညာရှင်​တွေ သု​တေသနပြုထားတဲ့ အချက်တစ်ချက်က​တော့ လျပ်စစ်ကား​တွေက ပူလွန်း ​အေးလွန်းတာကိုမကြိုက်တာပါပဲ။ မကြာ​သေးခင်က ပြုလုပ်ထားတဲ့ ​လေ့လာမှုတစ်ခုအရ ဖို့ဒ်ကား​တွေက ၃၂ ဒီကရီ ဖာရင်ဟီုက်​ကျော်သွားရင် အားက ၂၆ ရာခိုင်နှုန်း ပိုပြီး အကုန်မြန်ပါတယ်။ ​ဗောက်စ်ဝက်ဂွန် ဆိုရင် ၄၆ ရာခိုင်နှုန်း အားကုန်မြန်ပါတယ်။ နာရီဝက်အတွင်းမှာ အား၈၀ရာခိုင်နှုန်း သွင်းနိုင်ပါတယ်ဆိုတဲ့ နင်ဆင်လိဖ် ​တောင်အဲ့ဒီအပူချိန် ​ကျော်လာရင် အားက ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းပဲ သွင်းလို့ ဝင်​တော့တယ်။ အရမ်း အေးတဲ့ အချိန်ဆိုရင် လစ်သီယံ ဘတ်ထရီ ​တွေက ဓါတ်ပြုမှု ​နှေးသွားတတ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန်​တွေဆိုရင် လျှ ပ်စစ်ကား​တွေက စွမ်း​ဆောင်ရည်ကျ သွားပါတယ်။ ကံ​ကောင်းတာက အဲ့ဒိဖြစ်စဥ်က ခဏ ပဲဖြစ်တာပါ။ အီဗွီကား​တွေအတွက် စံထားထားတဲ့အပူချိန်ထက် […]

ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံးလူသားများ တည်ဆောက်နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ Theopetra လှိုဏ်ဂူ

Theopetra လှိုဏ်ဂူဟာ ဂရိနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း သက်သာလီဒေသရှိ Meteora မြို့မှာရှိတဲ့ရှေးဟောင်းသုတေသန နေရာတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အဆိုပါ ရှေးဟောင်းသုတေသန နေရာရဲ့ Theopetra လှိုဏ်ဂူဟာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁၃၀၀၀၀ ခန့် အစောပိုင်းမှာ လူသားများအုပ်စိုးခဲ့ကြောင်း အထောက်အထားများ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဆိုပါ လှိုဏ်ဂူဟာ ၃၃၀ ပေခန့်ရှိတဲ့ ထုံးကျောက်တောင်ကုန်းရဲ့ အရှေ့မြောက်ဘက်မှာ တည်ရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ Theopetra ဂူကို ရွာငယ်လေးကို အပေါ်စီးကနေ မြင်တွေ့ရပြီး Pineios မြစ်ရဲ့ လက်တက်ဖြစ်တဲ့ Lethaios မြစ် အနီးနားမှာ ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဘူမိဗေဒပညာရှင်များရဲ့ အဆိုအရ အဆိုပါ ထုံးကျောက်တောင်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၆၅ သန်းမှ ၁၃၇ သန်းမှ ကြားမှာရှိပြီး Cretaceous ခေတ်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေရှိခဲ့တယ်လို့ ယူဆထားကြပါတယ်။ ယင်းဂူဟာ […]

ကင်ညာမှာ မိုးကြီးလို့ ရာနဲ့ချီပြီး​သေ ၊ သန်းနဲ့ချီပြီး​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးရ

ကင်ညာနိုင်ငံ​မြောက်ပိုင်းမှာ မှစ် ၁၀၀ အတွင်း အဆိုးရွားဆုံး မိုးရွာသွန်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့လို့ ရာ​ပေါင်းများစွာ​သောပြည်သူ​တွေကိုစစ်တပ်က ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးခဲ့ရပါတယ်။ ​အောက်တိုဘာလကုန်​လောက်ကတည်းက ရွာတဲ့မိုးက မဆဲနိုင်ဘဲ ​ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပွားကာ လူအ​သေအ​ပျောက်များ ဖြစ်​ပေါ်ခဲ့ရပါတယ်။ မိုး​လေဝသ ပညာရှင်များရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ မိုးက ​နောက်နှစ် အစပိုင်းထိ ရွာသွန်းနိုင်တယ်လို့သိရပါတယ်။ ​ရေလွှမိးမိုးမှုက ​ဒေသခံ​တွေကို ဝမ်း​ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း တိုးမြင့်လာ​စေခဲ့ပါတယ်။ ​မြေနိမ့်ပိုင်း​ဒေသက ပြည်သူ​တွေကို ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေးဖို့အတွက်လည်း မိုး​လေဝသဌာနက ​တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ပညာရှင်​တွေရဲ့ အဆိုအရ အခုရွာ​နေတဲ့မိုးက ပုံမှန်ရွာသွန်းတဲ့မိုးမဟုတ်ဘဲ ရာသီဥတု​ဖောက်ပြန်မှု​ကြောင့်ဖြစ်တဲ့မိုးလို့ သိရပါတယ်။ မိုးက ကင်ညာနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံတည်းမှာ ကွက်ပြီးကြီး​နေတာမဟုတ်ပါဘူး။ အိမ်နီးချင်း ဆိုမားလီးယာမှာလညိး မိုးကြီးလို့ လူ​ပေါင်း ၁၀၀ ​ကျော်​သေဆုံးခဲ့ပြီး သန်းနဲ့ချီ ​ရွှေ့​ပြောင်း​ပေး​နေရပါတယ်။ အဲ့ဒီအပြင် အီသီယိုပီးယားမှာလည်း မိုးကြီး ​ရေလွှမ်းလို့ […]

ဘူမိသမိုင်းဖြစ်ရပ်များထဲက ဒီရေတောများ

ဒီရေတောများသည် ပူနွေးသောအရပ်ဒေသတွင် ပင်လယ်ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်၂ခု၏ ကြားဇုန်များအတွင်း ပေါက်ရောက်သော ဆားငန်ဒဏ်ကိုခံနိုင်သည့် သစ်မျိုးနွယ်အပင်များဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ယင်းတို့သည် ပင်လယ်နှင့် ကုန်းမြေနယ်နိမိတ်များကြားရှိ အကူးအပြောင်းဇုန်တစ်ခုဖြစ်သည့် မြေနိမ့်အရပ်များ (ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်၂ခုကြား) တွင် အကန့်အသတ်ဖြင့် ပေါက်ရောက်ကြရသည်။ ပေါက်ချင်သည့်အရပ်တွင် ပေါက်၍မရ။ ပျော့ပျောင်းသောမြေသား (ရွှံ့နှင့် နုန်းမြေများ) ကို နှစ်သက်ကြပြီး လှိုင်းကွယ်သည့်ကမ်းရိုးတန်းပိုင်းများတွင် ပိုမိုတွေ့ရသည်။ အချို့အပင်များမှာမူ မြေသားနည်းနည်းနှင့် ကျောက်ခဲစိုင်များပေါများရာတွင် တမူထူးခြားစွာ ကပ်ရပ်ပေါက်ရောက်ရှင်သန်ကြသည်။ ယင်းတို့လိုအပ်သော ဒီရေငန်နှုန်း၊ မြေငန်နှုန်းနှင့် မြေသားလေဝင်လေထွက်တို့အပေါ် မူတည်ကာ ဒီရေတောမျိုးစိတ်တခုချင်းစီ၏ပေါက်ရောက်ရာ ဇုန်များကိုခွဲခြားထားသည်။ ဒီရေတောပင်များ၏ ရေပေါ်တွင်ပေါ်နိုင်သည့် အသီးတောင့်များသည် ပင်လယ်ရေစီးကြောင်းများ၊ လှိုင်းလေများ၊ ဒီရေနှင့် ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာကြီးများလည်ပတ်မှုတို့တွင် မျောပါနေကြကာ အပူပိုင်းဇုန်တလျှောက်ရှိ ပင်လယ်ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်တို့၏ ကြားဇုန်များအတွင်း […]

ကြောင် ( သို့) စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ သတ်ဖြတ်ရေးသမား

ကြောင်တွေက လူသားအဖော်များကို ချစ်ခင်နှစ်သက်ကြသော်လည်း ၎င်းတို့သည် အလွန်ထိရောက်သော သတ်ဖြတ်ရေး သမားများဖြစ်ကြကြောင်း လေ့လာမှုတစ်ခုအရ သိရပါတယ်။ ၎င်းတို့သည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်ကို စားသုံးကြတဲ့ နေရာမှာ မျိုးသုဉ်းသွားမှာကို စိုးရိမ်ပြီး ထိန်းသိမ်းနေရတဲ့ အကောင် ရာနဲ့ချီပြီး ပါနေပါတယ် ။ ကြောင်တွေကို လူတွေ မွေးလာတာ နှစ်ပေါင်း ၉ ထောင်ကျော်သွားပါပြီ ၊ အန္တာတိကတိုက်ကလွဲပြီး ကြောင်မရှိတဲ့ နိုင်ငံက မရှိသလောက်ပါပဲ ။ Nature Communications တွင် ထုတ်ဝေသည့် စာတမ်းတွင် သုတေသီများက ၎င်းတို့အား “ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပြဿနာအများဆုံး ပျံ့နှံ့နေသော မျိုးစိတ်များထဲမှ တစ်မျိုး ” အဖြစ် ဖော်ပြထားပါတယ်။ အမေရိကား အူဘန် တက္ကသိုလ်မှ Christopher Lepczyk […]

COP28 ညီလာခံမှ မှတ်မှတ်ထင်ထင် ဖြစ်ရပ်များ ( ၂ )

ဒူဘိုင်း COP28 ညီလာခံရဲ့ နောက်ဆုံးရက်တွေက စိတ်လှုတ်ရှား စရာတွေအများကြီးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ရုပ်ကြွင်း လောင်စာ အပြီးပိတ်သိမ်းနိုင်ဖို့အတွက် ပြောကြ ဆိုကြ ဆွေးနွေးရင်းနဲ့က နောက်ဆုံးရလာတဲ့ အဖြေတစ်ခုက မူကြမ်းတစ်စောင်ထွက်လာတယ် ဆိုတဲ့ အဆင့်နဲ့ ပြီးသွားခဲ့ပါတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးသမားတွေ မျှော်လင့်နေတာက ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေကို ဘယ်လိုပိတ်သိမ်းမယ် ဆိုတဲ့ အချိန်စာရင်းကိုပါ ။ ဒါပေမဲ့ ရလာ တာက ပိတ်သိမ်းဖို့အတွက် ဘယ်လိုလုပ်ကြမယ်ဆိုတဲ့ မူကြမ်းလောက်ပဲ ဖြစ်နေပါတယ် ။ မူကြမ်းနောက်မှာ အတည်ပြုတဲ့မူကြမ်း ၊ ပြီးတော့ ဥပဒေကြမ်း ၊ ဥပဒေ နဲ့ ဥပဒေကိုစတင်ကျင့်သုံးမဲ့ ကာလနဲ့ လက်တွေ့အကောင် အထည်ဖော်မှု ဆိုတဲ့ အဆင့်တွေ အများကြီး ကျန်နေသေးတဲ့အတွက်ကြောင့် ရုပ်ကြွင်း လောင်စာအပြီး ပိတ်သိမ်းဖို့က နောက်ထပ် COP ညီလာခံတွေ […]

မော်စကိုမှာ စံချိန်တင် နှင်းကျလို့ ​ကျောင်း​တွေ ပိတ်ထားရ

ဆယ်စုနှစ်များစွာအတွင်း မ​မျှော်လင့်ထာတဲ့ နှင်းကျဆင်းမှုကြောင့် ရုရှားနိုင်ငံမြို့​တော် ​မော်စကိုမှာ နှင်း​တွေ​ကြောင့် လမ်းပိတ်ဆို့မှုဖြစ်ခဲ့ပြီး တစ်မြို့လုံး က​သောင်းကနင်း ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ မိုး​လေဝသပညာရှင်​တွေက​တော့ ဒီက​နေ့ကျဆင်းခဲ့တဲ့ နှင်းမုန်တိုင်းက နှစ် ၆၀ အတွင်းမှာ အပြင်းထန်ဆုံးလို့ ဆိုပါတယ်။ ၁​ပေနီးပါး​လောက် ထူတဲ့နှင်း​တွေက ထရပ်ကား ဒရိုင်ဘာ​တွေအတွက် အခက်အခဲအများကြီးဖြစ်​စေပြီး ယာဥ်​ကျောပိတ်ဆို့မှု​တွေလည်းဖြစ်​နေပါတယ်။ မိုး​လေဝသပညာရှင်​တွေက ဒီနှစ်ဒီဇင်ဘာက ​နောက်ထပ်နှင်းကျဆင်းမှု​တွေ ကျ​ရောက်လာနိုင်စရာရှိ​နေတဲ့အပြင် ပြီးခဲ့တဲ့ ရာစုနှစ်​တွေထက်​တောင် ကျဆင်းဖွယ်ရာရှိ​နေတယ်လို့ဆိုပါတယ်။သူတို့ရဲ့ ခန့်မှန်းလျက်အရဆိုရင် နှင်းကျ​ရောက်မှုက ၂​ ပေ ​တောင်​ကျော်သွားနိုင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ နှင်းကျဆင်းမှုများလွန်းလို့ စာသင်​ကျောင်း​တွေပိတ်ထားဖို့ ရုပ်မြင်သံကြားက​နေ ​ကြေညာထားပါတယ်။ ​မော်စကိုမြို့ရဲ့အဓိက လမ်း​တွေ အားလုံးပိတ်ဆို့မှု​တွေဖြစ်​နေလို့ ရှင်းလင်း​ရေးကိုအမြန်လုပ်​နေရပါတယ်။ မောင်ယဏ Ref….euronews

ဘူမိသမိုင်းဖြစ်ရပ်များထဲက ဒီရေတောများ

ဒီရေတောများသည် ပူနွေးသောအရပ်ဒေသတွင် ပင်လယ်ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်၂ခု၏ ကြားဇုန်များအတွင်း ပေါက်ရောက်သော ဆားငန်ဒဏ်ကိုခံနိုင်သည့် သစ်မျိုးနွယ်အပင်များဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ယင်းတို့သည် ပင်လယ်နှင့် ကုန်းမြေနယ်နိမိတ်များကြားရှိ အကူးအပြောင်းဇုန်တစ်ခုဖြစ်သည့် မြေနိမ့်အရပ်များ (ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်၂ခုကြား) တွင် အကန့်အသတ်ဖြင့် ပေါက်ရောက်ကြရသည်။ ပေါက်ချင်သည့်အရပ်တွင် ပေါက်၍မရ။ ပျော့ပျောင်းသောမြေသား (ရွှံ့နှင့် နုန်းမြေများ) ကို နှစ်သက်ကြပြီး လှိုင်းကွယ်သည့်ကမ်းရိုးတန်းပိုင်းများတွင် ပိုမိုတွေ့ရသည်။ အချို့အပင်များမှာမူ မြေသားနည်းနည်းနှင့် ကျောက်ခဲစိုင်များပေါများရာတွင် တမူထူးခြားစွာ ကပ်ရပ်ပေါက်ရောက်ရှင်သန်ကြသည်။ ယင်းတို့လိုအပ်သော ဒီရေငန်နှုန်း၊ မြေငန်နှုန်းနှင့် မြေသားလေဝင်လေထွက်တို့အပေါ် မူတည်ကာ ဒီရေတောမျိုးစိတ်တခုချင်းစီ၏ပေါက်ရောက်ရာ ဇုန်များကိုခွဲခြားထားသည်။ ဒီရေတောပင်များ၏ ရေပေါ်တွင်ပေါ်နိုင်သည့် အသီးတောင့်များသည် ပင်လယ်ရေစီးကြောင်းများ၊ လှိုင်းလေများ၊ ဒီရေနှင့် ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာကြီးများလည်ပတ်မှုတို့တွင် မျောပါနေကြကာ အပူပိုင်းဇုန်တလျှောက်ရှိ ပင်လယ်ဒီရေမှတ် အမြင့်ဆုံးနှင့် အနိမ့်ဆုံးအမှတ်တို့၏ ကြားဇုန်များအတွင်း […]

COP 28 ညီလာခံမှ မှတ်မှတ်ထင်ထင်အဖြစ်အပျက်များ ( ၁ )

ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂက ဦးဆောင်ပြီး ကျင်းပတဲ့ ရာသီဥတုဆိုင်ရာညီလာခံ COP 28 ကို ကာတာနိုင်ငံ ဒူဘိုင်းမြို့မှာ နိုဝင်ဘာ ၃၀ ကနေ ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်နေ့အထိ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကို ရှင်းဖို့အတွက် အဲ့ဒိညီလာခံမှာ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ဆုံးဖြတ်ကြတာပါ ။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီး နဲ့ အဖွဲ့အစည်း တော်တော် များများက ကိုယ်စားလှယ် ၁သိန်း‌ကျော်တက်ရောက်တဲ့ ပွဲဖြစ်လို့ ပြောကြ ဆိုကြ ဆွေးနွေး ကြတာတွေ အများကြီး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒိဖြစ်စဉ်တွေထဲက မှတ်မှတ်ထင်ထင် ဖြစ်ခဲ့တဲ့အကြောင်း တွေကို တင်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီးက စက်မှုခေတ်မတိုင်မီက အနေအထားနဲ့ ယှဉ်ကြည့်လိုက်ရင် အပူချိန်တွေတိုးနေပါတယ်။ ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့ ရေနံ ၊ကျောက်မီးသွေးနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့တွေလို ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေကို အသုံးပြုပြီး စွမ်းအင် တွေကို […]